کشاورزی ارگانیک

خواننده گرامی،

کشاورزی ارگانیک شاخه‌ای از کشاورزی است که در سال‌های اخیر رشد مداومی داشته است. این وبسایت شامل اطلاعاتی برای عموم شهروندان علاقمند است که درباره تاثیر مثبت کشاورزی ارگانیک بر حفاظت از منابع طبیعی، تنوع زیستی وهمچنین آسایش حیوانات شرح می‌دهد و توضیح می‌دهد که کشاورزی ارگانیک چطور به توسعه مناطق روستایی کمک می‌کند. اگر در بخش غذا شاغل هستید، کشاورزی می‌کنید، معلم مدرسه هستید، و یا به‌عنوان مصرف کننده صرفا کنجکاو و علاقمند هستید، از شما دعوت می‌کنیم به بخش‌های مختلف وبسایت www.biorun.ir سر بزنید. امیدواریم مطلب مورد نظر خود را پیدا کنید.

                        کشاورزی ارگانیک چیست؟
مصرف‌کنندگان در سرتاسر دنیا روز به روز از فواید کشاورزی ارگانیک به‌عنوان سیستم کشاورزی پایدار آگاه می‌شوند.

 

کشاورزی ارگانیک

عبارت غذای ارگانیک یا کشاورزی ارگانیک مدتی است که به‌کار برده می‌شود و کلمه «ارگانیک» را شاید روی خیلی از میوه‌ها، و سبزیجات در سوپرمارکت‌ها و یا حتی در منوی رستوران‌ها دیده باشید. روی بعضی از محصولات و کالاها مثل آبمیوه یا بسته‌های تخم‌مرغ هم شاید این عبارت و یا لوگوی مخصوص محصولات ارگانیک را ببینید.
اما شاید این سوال به ذهن‌تان رسیده باشد که کلمه ارگانیک در فرایند تولید محصولات غذایی چه معنایی دارد و یا این‌که می‌توان به چنین تبلیغ‌ها و لوگوهایی اعتماد کرد یا خیر. پاسخ این سوال را در ذیل می‌خوانید. اما بهتر است با ساده‌ترین سوال شروع کنیم: کشاورزی ارگانیک چیست؟

با انتخاب یکی از موضوع‌های زیر می‌توانید مطالب بیشتری درباره کشاورزی ارگانیک بخوانید که با این موضوع‌ها ارتباط بیشتری دارد:
• زمین‌های کشاورزی
• غذا
• واردات
• بازار

اگر به اطلاعات متناقضی پیرامون کشاورزی ارگانیک برخورده‌اید، در بخش درست یا غلط می‌توانید جواب قطعی و واضح را برای پرسش‌های خود بیابید. در این بخش به تصورات رایج درباره کشاورزی ارگانیک و زنجیره تامین غذای ارگانیک پرداخته شده تا جای شک و شبیه‌ای باقی نماند.

کشاورزی ارگانیک: به نفع طبیعت، به نفع ما

 

کشاورزی ارگانیک چیست؟

 

کشاورزی ارگانیک به عبارت ساده، نوعی سیستم کشاورزی است که به‌دنبال ارایه غذای تازه، خوشمزه، و طبیعی به مصرف‌کننده است که در تهیه آن چرخه طبیعی زندگی هم محترم شمرده می‌شود.

اصول
کشاورزی ارگانیک برای رسیدن به چنین هدفی از اصول خاصی پیروی می‌کند. کشاورزی ارگانیک همچنین قواعدی را دنبال می‌کند که برای هرچه کمتر کردن اثر انسان بر محیط زیست طراحی شده‌اند. اما این قواعد در عین حال باعث می‌شوند سیستم کشاورزی تا حد ممکن به‌طور طبیعی پیش برود.

قواعد متداول کشاورزی ارگانیک شامل موارد زیر می‌شود:

• کاشتن محصول متفاوت متعدد در یک زمین کشاورزی دردوره‌های متوالی به‌منظور استفاده کارآمد از منابع موجود در محل
• محدودیت‌های شدید برای استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی مصنوعی و کودهای مصنوعی، آنتی‌بیوتیک‌های مصرفی برای دام، افزودنی‌های غذایی ومواد کمکی برای فرآوری
• ممنوعیت مطلق استفاده از ارگانیسم‌های اصلاح‌ شده ژنتیکی
• بهره‌گیری از منابع موجود در محل مثل کود دام و همچنین تهیه و تولید خوراک دام در مزرعه
• انتخاب گیاهان یا جانورانی که در مقابل آفت و بیماری مقاوم باشند و برای شرایط محلی سازگار شده باشند
• پرورش دام در فضای باز و در مراتعی که گیاهان متنوعی دارد به‌علاوه تامین غذای ارگانیک برای دام
• پیروی از قواعد نگهداری حیوانات که برای انواع دام مناسب باشد

زنجیره تامین
اما کشاورزی ارگانیک در عین حال بخشی از زنجیره تامین بزرگ‌تری هم هست که شامل فرآوری غذا، توزیع و خرده‌فروشی و در نهایت ما و شما می‌شود. هرکدام از حلقه‌های این زنجیره تامین برای این طراحی شده‌اند که مزایای تولید غذای ارگانیک را در همه زمینه‌ها به‌همراه داشته باشد. بعضی از این زمینه‌ها که دربخش‌های مختلف این وبسایت هم آمده‌اند شامل موارد زیر می‌شود:

•حفاظت از محیط زیست
• اعتماد مصرف‌کننده
• جامعه و اقتصاد

درواقع هربار که سیب ارگانیک می‌خرید یا در رستوران غذایی را انتخاب می‌کنید که از محصولات ارگانیک تهیه شده، می‌توانید مطمئن باشید که تحت قوانین سفت و سختی تهیه شده تا احترام محیط زیست و حیوانات هم حفظ شود.

لوگو و نصب برچسب
قوانین مربوط به نصب برچسب باعث می‌شود تا غذای ارگانیک را راحت‌تر در فروشگاه پیدا کنیم. طبق قوانین برخی کشورها روی برچسب غذاهای ارگانیک باید نوشته شود که مواد ترکیبی آن محصول بخصوص از کجا آمده و لوگوی محصولات ارگانیک هم به‌همراه نام ارگانی که برای آن گواهی صادر کرده روی برچسب درج شود.

آمار و واقعیت‌ها
آمار نشان می‌دهد که خیلی از مردم کشورهای توسعه یافته، هنگام خرید در فروشگاه‌ها و حتی هنگام انتخاب غذا در رستوران به‌دنبال لوگوی محصولات یا غذاهای ارگانیک هستند. نتایج مطالعات هم نشان می‌دهد که بازار محصولات ارگانیک در اروپا حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد در سال رشد دارد

 

زمین‌های کشاورزی

فرایند تولید محصول ارگانیک از زمین کشاورزی یا مزرعه آغاز می‌شود و محصولات ارگانیک تازه و با کیفیت که ما از سوپرمارکت نزدیک محل زندگی یا در رستوران یا بازار محلی کشاورزان می‌خریم حیات خود را از همین زمین‌های کشاورزی شروع می‌کنند.

کشاورزان ارگانیک هنگام تولید محصول با طبیعت سر و کار دارند و تلاش آن‌ها بر این است که حیوانات مزارع خود را هم تا حد ممکن نزدیک به طبیعت نگه دارند. کشاورزان ارگانیک کارشان تولید غذا است و در عین حالا سعی می‌کنند تا با استفاده از سیستم‌هایی که تا حد امکان به آن محیط بخصوص نزدیکتر است از محیط اطراف محافظت کنند.

کشاورزان ارگانیک ترجیح می‌دهند به‌جای موادی که از نقاط دیگر می‌آید، از موادی استفاده کنند که در خود زمین‌های کشاورزی وجود دارد. مثلا از بافت ارگانیک خاک به‌عنوان کود استفاده می کنند تا شرایط سالمی برای محیط زیست و خاک ایجاد کنند. این کار همچنین باعث می‌شود خاک و مواد مغذی و منابع آبی از بین نروند. یکی دیگر از اصول آ‌ن‌ها همچنین این است که کود و خوراک حیوانات از همان زمینی تهیه شود که قرار است آن‌جا از آن‌ها استفاده شود و یا دست کم این مواد در زمین‌های اطراف تهیه شوند.

کشاورزان ارگانیک با انجام اقدامات مستقیم اما در عین حال با تاثیر کم بر محیط زیست سعی بر حفظ محیط زیست دارند. از جمله این اقدامات عبارتند از حذف مکانیکی علف‌های هرز به جای استفاده از گیاه کش های شیمیائی.

احترام
از دید کشاورزان ارگانیک، خاک حاصلخیز و احترام به محیط زیست برای انسان‌ها و حیوانات اهمیت حیاتی دارد. کشاورزان ارگانیک از راه‌های زیر به محیط زیست احترام می‌گذارند:

• استفاده مسوولانه از منابع طبیعی و انرژی
• حفظ تنوع زیستی
• حفظ تعادل زیستی در منطقه
• ارتقا حاصلخیزی خاک
• حفظ کیفیت خاک

کشاورزان ارگانیک از راه‌های زیر به حیوانات احترام می‌گذارند:

• تبلیغ برای آسایش و سلامت حیوانات
• تامین نیازهای رفتاری خاص حیوانات

اقدامات
کشاورزان ارگانیک برای رسیدن به چنین اهدافی چندین دهه است که اقدامات شناخته شده‌ای را در کشاورزی خود انجام می‌دهند. برخی از این اقدامات عبارتند از حفظ سلامت دام از طریق ورزش منظم و دسترسی به چراگاه، بالا نگه داشتن سطح اطلاعات و آگاهی خود مثلا با پایش سطح مواد مغذی خاک تا معلوم شود سطح این مواد برای رشد بهینه مناسب است یا خیر.

اقداماتی که در کشاورزی ارگانیک انجام می‌شود باید در هماهنگی کامل با ملزومات قانونی باشد که در زمینه لوگو و نصب برچسب وجود دارد. در انجام این اقدامات همچنین باید شرایط زمین‌های مختلف کشاورزی هم در نظر گرفته شود. مثلا در بخشی از قوانین مربوط به اتحادیه اروپا آمده است:

فعالیت‌های زیستی و حاصلخیز کردن خاک باید توسط تغییر چندساله محصول کاشت بنشن و مقولات و سایر محصولات مشابه انجام شود و همچنین کود دامی یا مواد ارگانیک، ترجیحا کامپوست، که از محصولات ارگانیک گرفته شده به‌کار گرفته شود.

کشاورزان ارگانیک طبق قوانین موجود و همچنین براساس مهارت‌ها و دانش تجربی خود ممکن است تصمیم بگیرند یک یا ترکیبی از چند یا تمام اقدامات بالا را انجام دهد تا حاصلخیزی خاک را افزایش دهد. این تصمیم به این بستگی دارد که چه کاری برای چه زمینی مناسب‌تر است. اما مصرف‌کننده که ما و شما باشیم این اطمینان را دارد که هر روشی که کشاورز به‌کار گرفته باشد برای هماهنگی بیشتر با طبیعت و به نفع محیط زیست بوده است.

تغذیه
اصول تولید ارگانیک همچنین به تغذیه‌ای که برای دام‌های ارگانیک درنظر گرفته می‌شود هم ربط پیدا می‌کند. در حال حاضر طبق قوانین مربوط به تولید ارگانیک در اتحادیه اروپا، بسته به نوع دام، دست‌کم ۸۵ درصد از غذایی که به دام ارگانیک داده می‌شود باید به‌طور ارگانیک تهیه شده باشد.

محصولات
نتیجه نهایی انجام این اقدامات دقیق تولید خوراکی‌های تازه و خوشمزه است. از جمله این خوراکی‌ها عبارتند از:

• میوه‌هایی مثل توت‌فرنگی، سیب و پرتقال
• سبزیجاتی مثل گوجه‌فرنگی، هویج و کلم بروکلی
• شیر گاو، بز، گوسفند یا سایر حیوانات
• تخم‌مرغ یا تخم سایر پرندگان
• دانه‌هایی مثل برنج، گندم و جو

مواد خوراکی که ذکر شد می‌توانند در همان حالت طبیعی که وجود دارند برداشت شوند و یا بعد از فرآوری تهیه شوند.

رشد
محصولات ارگانیک تنها مورد علاقه مصرف‌کنندگان نیستند بلکه کشاورزان بیشتری در سرتاسر دنیا به تولید محصولات ارگانیک روی می‌آورند. حدود ۳۱ میلیون هکتار زمین کشاورزی در سطح کره زمین برای تولید ارگانیک به‌کار گرفته شده و دست‌کم ۶۳ میلیون کشاورز هم در این زمینه مشغول هستند.

غذاهای ارگانیک

به محض این­که محصول ارگانیک از زمین کشاورزی خارج می­شود تا قبل از این­که سر از سفره ما در آورد مراحل مختلفی را پشت سر می­گذارد. اما هرکدام از این مراحل شامل دقت و حرفه‌ای‌گری خاصی می‌شود که برخی از این دقت‌ها و ملاحظات شامل موارد قانونی می‌شود و برخی هم مربوط به ملاحظات خود کشاورزان می‌شود تا محصول نهایی باب طبع مصرف‌کننده باشد.

فرآوری
افرادی که در بخش فرآوری مشغول هستند به‌علاوه بازاریاب‌ها و توزیع‌کنندگان هم اهدافی مشابه کشاورزان ارگانیک دارند که مهم‌ترین این اهداف عبارتند از غذای فرآوری شده طبیعی و تازه ضمن حفظ احترام به طبیعت.

اصول مهم در زمینه فرآوری محصولات ارگانیک عبارتند از:

• مقررات شدید برای      تعیین این‌که از چه مواد افزودنی و کمکی می‌توان استفاده کرد
• ممنوعیت شدید استفاده      از مواد مصنوعی شیمیایی
• ممنوعیت استفاده از      ارگانیسم‌های اصلاح شده ژنتیکی      (GMO)

ملزومات قانونی
افراد مشغول در بخش فرآوری هم مانند کشاورزان اگر بخواهند محصول آن‌ها شامل لوگو و نصب برچسب ارگانیک شود باید یک سری قوانین را رعایت کنند. این قوانین در کشورهای مختلف ممکن است متفاوت باشند اما برخی از قوانین رایج که مثلا در اتحادیه اروپا وجود دارند عبارتند از:

• تولید مواد خوراکی      عمدتا از موادی که خود آن‌ها هم از طریق کشاورزی ارگانیک به‌دست آمده باشند
• استفاده از مواد غیر      ارگانیک تنها با مجوز‌های قانونی مربوطه
• استفاده خیلی محدود از      تعدادی از مواد افزودنی و مواد کمکی برای فرآوری در شرایط خاص و با مجوز      قانونی
• ممنوعیت استفاده از      طعم‌دهنده و رنگ‌دهنده‌های مصنوعی
• اطمینان از این‌که      مواد ارگانیک و غیر ارگانیک در تمام مراحل انبار و حمل و فرآوری از یکدیگر      جدا هستند

تنوع
کشاورزان ارگانیک به‌دنبال این هستند که ریشه‌های سنتی خود و همچنین ارتباط خود با طبیعت را حفظ کنند. فرآوری محصولات ارگانیک همچنین باعث ایجاد طعم‌های بسیار متنوع و باب طبع مصرف‌کننده‌های امروزی می‌شود.
محصولات ارگانیک علاوه بر میوه‌ها و سیزیجات و گوشت بسیار خوش‌طعم، شامل خوراکی‌های زیر هم می‌شوند:

• غذای کودک
• ماست
• کیک
• شیرینی
• نان
• غلات صبحانه
• بیسکوییت
• گوشت‌های سرد
• آبمیوه
• میوه و سبزیجات کنسروی
• غذاهای آماده
• قهوه
• چای

در واقع از آن‌جایی‌که کشاورزان ارگانیک از گیاهان و دام‌های کمتر شناخته‌شده‌ای استفاده می‌کنند که در مقابل آفت‌ها و بیماری‌ها مقاومت بیشتری دارند و توانایی سازگاری بیشتری هم با شرایط محیطی دارند، گفته می‌شود که محصولات ارگانیک شاید از تنوع بیشتری هم برخوردار باشند.

خوراکی ارگانیک وارداتی

محصولات ارگانیک هم مثل هر خوراکی دیگری که مصرف می‌کنیم ممکن است از کشور دیگری وارد شود. با این‌که کشاورزان ارگانیک ترجیح می‌دهند محصول خود را در بازار نزدیک به محل تولید به ‌فروش برسانند، اما بنا به شرایط آب و هوایی و جغرافیایی شاید امکان تولید برخی محصولات در بعضی کشورها یا مناطق وجود نداشته باشد.

تقاضا
در خیلی از کشورها میزان تقاضا در مورد محصولات ارگانیک بیش از عرضه است و همین موضوع را سخت می‌کند. در برخی از مناطق یا کشورها شاید مصرف‌کننده خواستار استفاده از محصول ارگانیک باشد و مجبور شود از غذای ارگانیک وارداتی استفاده کند.
مثلا با این‌که کشاورزی ارگانیک در اروپا رواج دارد اما محصولات ارگانیک زیر را از خارج از اروپا وارد می‌کنند:
• قهوه از برزیل
• کیوی از نیوزیلند
• برنج از تایلند
• موز از کاستاریکا
• چای از هند

بازار

محصولات ارگانیک شکل‌ها و فرم‌های متعددی دارند. از میوه و سبزیجات تازه گرفته که مستقیم از سر زمین تحویل می‌شود تا پنیرهای خاصی که تولید آن چند سال طول می‌کشد. همین تنوع در شکل محصولات ارگانیک باعث می‌شود در توزیع آن‌ها هم از شیوه‌های مختلفی استفاده شود.

شبکه‌های توزیع
شبکه‌های رایج توزیع که از طریق آن محصولات ارگانیک به دست مصرف‌کننده برسد شامل موارد زیر می‌شود:
• بازارهای محلی و ویژه ارگانیک
• فروشگاه‌های ویژه ارگانیک در مناطق شهری یا روستایی
• غرفه‌های کنار جاده‌ای در مناطق روستایی
• مستقیم از سر زمین یعنی محل تولید
• تحویل در منزل یا محل‌های تعیین شده از طریق اینترنت

سوپرمارکت
سوپرمارکت‌ها محل مناسبی برای توزیع محصولات ارگانیک هستند. فضای سوپرمارکت این امکان را فراهم می‌کند تا قفسه‌های خاصی را به محصولات ارگانیک اختصاص دهند.

رستوران‌ها و واحدهای تأمین غذا
وجود غذاهای ارگانیک در منوی رستوران‌ها می‌تواند برای افرادی که مایل به مصرف این غذاها هستند جذاب باشد. برخی از رستوران‌ها در بعضی از کشورها هستند که فقط غذای ارگانیک سرو می‌کنند.

اعتماد
شبکه‌های توزیع که از طریق آن محصولات ارگانیک توزیع می‌شوند بنا بر تقاضای مصرف‌کننده امروزی به‌وجود آمده‌اند. مصرف‌کننده‌ای که تصمیم می‌گیرد محصول ارگانیک بخرد باید این اطمینان و اعتماد را داشته باشد که این محصولی که می‌خرد طبق قوانین موجود تهیه شده است.

نصب برچسب
برچسب محصول ارگانیک علاوه بر اطلاعات معمول درباره مواد به‌کار رفته در آن محصول و اطلاعات غذایی آن، باید اطلاعات گوناگونی هم درباره محصول به مصرف‌کننده بدهد. از جمله این اطلاعات عبارتند از نام آخرین عاملی که با محصول سر و کار داشته مانند تولید کننده، فرآوری کننده و یا توزیع کننده.
روی این برچسب همچنین باید نام و شماره کد ارگان ناظر مربوطه هم ذکر شود.

درست یا غلط

با مطالعه و کسب اطلاع بیشتر پیرامون کشاورزی ارگانیک، احتمال برخورد با اطلاعات متناقض یا شک‌برانگیز هم بیشتر می‌شود. شاید جمله‌هایی شبیه جملات زیر را جایی خوانده یا شنیده باشید و از خود پرسیده باشید که آیا این حرف‌ها درست است یا واقعیت ندارد.

«کیفیت محصولات ارگانیک به‌خوبی سایر غذاها و نوشیدنی‌ها نیست»

غلط

با این‌که شاید کشاورزان و سایر فعالان در زنجیره تامین ارگانیک گاهی از شیوه‌های متفاوت تولید محصولات خوراکی استفاده کنند، اما آن‌ها هم مثل تولیدکنندگان محصولات غیر ارگانیک تلاش‌شان بر تولید غذا و نوشیدنی با بهترین کیفیت است که طعم آن و ارزش غذایی‌اش به همان مطلوبی باشد. غذای ارگانیک هم با همان استانداردهای ایمنی سایر خوراکی‌ها تولید می‌شود و همان قوانین بر روند تولید و آماده‌سازی آن حاکم است. تنها تفاوت این است که کشاورزان ارگانیک برای مقابله با آفت‌ها و علف‌های هرز، به‌جای استفاده از آفت‌کش‌های مصنوعی شیمیایی، برای این‌که چنین مشکلاتی از همان ابتدا به‌وجود نیاید دست به تغییر چند ساله محصول می‌زنند تا با ایجاد تنوع مقاومت محصول بالا برود. کشاورزان ارگانیک و فعالان بخش فرآوری همچنین به‌جای استفاده از طعم‌دهنده‌ها و مواد نگهدارنده مصنوعی برای تولید هرچه تازه‌تر محصول تولید هر محصول را در فصل خودش انجام می‌دهند و نگاه‌شان به بازارهای منطقه‌ای و محلی است.

«طعم محصولات ارگانیک با سایر مواد غذایی و نوشیدنی فرق دارد»

بدون جواب قطعی

بعضی از مصرف‌کننده‌ها ادعا می‌کنند غذای ارگانیک طعم بهتری دارد اما در نتایج مطالعات متعددی که در این زمینه انجام شده آمده است که طعم نسبی است و شواهد متقنی برای اثبات این ادعا وجود ندارد. اما به‌هرحال خیلی از آشپزهای مشهور جهان به مواد ارگانیک رو آورده‌اند ضمن این‌که در کشاورزی ارگانیک طیف وسیع‌تری از گیاهان و انواع دام پرورش پیدا می‌کند و همین باعث می‌شود مصرف‌کننده‌هایی مثل ما و شما طعم‌های بیشتری را تجربه کنیم. ذکر این نکته هم ضروری است که کشاورزان ارگانیک ادعا نمی‌کنند محصولات‌شان مزه بهتری دارند؛ آن‌ها فقط می‌گویند محصولات‌شان طعم واقعی‌تری دارند چون با شیوه‌های طبیعی تولید می‌شوند.

«محصولات ارگانیک از سایر مواد خوراکی و نوشیدنی گران‌تر تمام می‌شوند»

درست

باید درنظر داشت که زمان تولید محصولات ارگانیک طولانی‌تر است، گاهی به نیروی کار بیشتری نیاز است، و این‌که محصولات ارگانیک باید با دقت زیادی از سایر محصولات جدا شوند، فرآوری و توزیع محصولات ارگانیک در مقیاس کوچک‌تری انجام می‌شود، و همچنین قوانین و کنترل‌های سفت و سخت‌تری در تولید ارگانیک صورت می‌گیرد. همین موارد باعث می‌شود برای این‌که تولید محصول ارگانیک توجیه اقتصادی داشته باشد، قیمت محصول نهایی بالاتر برود. اما چنین قیمت بالاتری را می‌توان بهای لازم برای استفاده از غذای با کیفیت درنظر گرفت که تحت اصول سخت‌گیرانه‌ای تولید شده است؛ قوانینی که در زمینه حفاظت از محیط زیست و آسایش حیوانات و پیشرفت اجتماعی و اقتصادی وضع شده‌اند.

«سیستم‌های کشاورزی ارگانیک از سایر سیستم‌ها بازدهی کمتری دارند و در آن از زمین بیشتری استفاده می‌شود»

بدون جواب قطعی

دانشمندان در مورد این‌که میزان تولید در کشاورزی ارگانیک کمتر از سیستم‌های کشاورزی دیگر است، به نتیجه‌ای نرسیده‌اند. مطالعات متعددی در این زمینه انجام شده که هرکدام یکی از دو سناریوی ممکن را تقویت می‌کنند. یکی از مطالعاتی که در این زمینه انجام شد به گزارش دانشگاه مورنل مشهور است که در ایالات متحده انجام شد. این مطالعه نشان داد که در تولید محصولی که از کشاورزی ارگانیک در یک دوره ۲۱ ساله حاصل شد همان میزان گندم و دانه سویا مصرف شد که در مزارع غیر ارگانیک مصرف می‌شد اما ۳۰ درصد انرژی کمتر و آب کمتری در تولید آن مصرف شد ضمن این‌که از هیچ آفت‌کش مصنوعی شیمیایی هم از استفاده نشد.

محیط زیست

محیط زیست ما می‌تواند سیستم‌های کشاورزی را ارایه دهد که در آن منابع لازم برای تولید غذای تازه و خوشمزه و باکیفیت برای مصرف انسان‌ها وجود دارد. کشاورزان ارگانیک هم می‌توانند با حفظ و در صورت امکان بالا بردن میزان کیفیت طبیعی این منابع به خواست خود برسند.

خاک

یکی از مهم‌ترین منابع طبیعی زمین است که در عین حال نسبت به سایر منابع هم بیشتر نادیده گرفته می‌شود. خاک برای وجود حیات در زمین بسیار مهم است زیرا باعث رشد گیاهانی می‌شود که آن‌ها هم غذا و اکسیژن انسان‌ها و حیوانات را تامین می‌کنند. کشاورزان ارگانیک ارزش و اهمیت خاک را درک می‌کنند و مراقب چیزی هستند که وارد خاک می‌کنند و از آن می‌گیرند و همچنین مراقب تاثیر کارهایشان در باروری و تولید خاک هستند.

هدف
کشاورزان ارگانیک تنها به‌دنبال این نیستند که فقط خاک را در وضعیت سالم و بارور و طبیعی نگه دارند. آن‌ها همچنین تلاش می‌کنند شرایط خاک را با تامین مواد مغذی مناسب، ارتقای ساختار خاک و همچنین اعمال مدیریت موثر آب بهتر کنند.

اقدامات
اقدامات مهمی که کشاورزان ارگانیک انجام می‌دهند تا سلامت خاک را حفظ کنند و حتی ارتقا ببخشند شامل موارد زیر می‌شود:

• اعمال تغییر سالانه محصول برای شکستن چرخه علف‌های هرز و در نتیجه اختصاص پیدا کردن زمانی برای بهبود خاک و بیشتر شدن مواد مغذی مفید. گیاهانی مثل شبدر باعث «تثبیت» نیتروژن در جو می‌شوند.
• استفاده از کودهای ارگانیک که از کود حیوانی گرفته شده‌اند برای ارتقای ساختار خاک و جلوگیری از نابودی خاک
• جلوگیری قاطع از استفاده از کودهای مصنوعی و آفت‌کش‌های مصنوعی شیمیایی برای جلوگیری از تغییرات بلندمدت در یکنواختی شیمیایی و وابسته شدن خاک
• به‌وجود آوردن مراتع با پوشش‌های متنوع برای چرا به‌منظور جلوگیری از چرای بی‌رویه و اختصاص زمانی برای بهبود خاک و از بین نرفتن مواد مغذی
• کاشت گیاهان سبز برای استفاده به‌عنوان کود به‌منظور محافظت از خاک بعد از برداشت و از بین نرفتن خاک و جلوگیری از کاهش مواد مغذی
• کاشت حصارهای گیاهی و مرغزار برای از بین نرفتن خاک و مواد مغذی

کشت
کشاورزان ارگانیک هرجا که امکان داشته باشد از شیوه‌های مکانیزه و دستی کاشت استفاده می‌کنند تا نتیجه بهینه برای سلامت و ساختار خاک حاصل شود. به عبارت دیگر، کشاورزان ارگانیک مثلا با بریدن علف‌های هرز آن‌ها را کنترل می‌کنند نه با استفاده از موادی که باعث کشتن آن‌ها بشود. این کار باعث حفظ تنوع زیستی هم در سطح خاک و هم زیر خاک می‌شود.

زندگی موجود در خاک
برخی مطالعات نشان می‌دهد که کشاورزی ارگانیک باعث افزایش تعداد ارگانیسم‌های مفید زنده در خاک می‌شود و همین باعث رشد محصول و دام سالم می‌شود.

مطالعه‌ای موسوم به باروری خاک و تنوع زیستی در کشاورزی ارگانیک که در سال ۲۰۰۲ میلادی انجام شد نشان داد که کشاورزی ارگانیک:

• مقدار مدفوع حشرات را در خاک دو برابر می‌کند
• باعث تولید ٪۵۰ بیشتر کرم خاکی می‌شود
• باعث تولید ٪۶۰ بیشتر سوسک‌گونه‌ها می‌شود
• تعداد عنکبوت‌ها را دو برابر می‌کند

میزان دام
سیستم‌های کشاورزی ارگانیک به‌طور کلی منجر به تعداد کمتر دام در هکتار برای چرا در هر مزرعه می‌شود. این امر باعث کاهش اضطراب در دام و مشکلات ناشی از آفت و بیماری می‌شود و باعث افزایش تنوع زیستی در زمین‌های کشاورزی هم می‌شود ضمن این‌که اثر مضاعف در کاهش فشردگی خاک و خطر از بین رفتن خاک هم دارد.

تنوع زیستی

یکی از اصول کلی کشاورزی ارگانیک این است که به هر ارگانیسم زنده‌ای باید به‌شدت توجه شود: از کوچک‌ترین میکرو ارگانیسم که در خاک زندگی می‌کند گرفته تا عظیم‌ترین درختی که بالای سر آن سایه افکنده است. به همین دلیل است که هر پیوند و حلقه‌ای در زنجیره تامین غذا به سمت حفظ و در صورت امکان افزایش تنوع زیستی گیاهان و جانوران است. قواعدی که در جهت افزایش میزان تنوع زیستی هستند علاوه بر پیروی از قوانین موجود، معمولا با قواعد کشاورزی هم همسو هستند.

بازگشت به طبیعت
هنگامی که در کشاورزی ارگانیک از اصطلاح تنوع زیستی استفاده می‌شود، منظور تنها تعداد بیشتر گیاهان و جانوران نیست، بلکه منظور این است که گیاهان و جانوران بومی یک منطقه به‌طور طبیعی رشد می‌کنند.

مزایا
خیلی از قواعدی که در کشاورزی ارگانیک باعث افزایش باروری می‌شوند تاثیر ضربتی در افزایش گیاهان و جانوران و حفظ تنوع زیستی طبیعی دارند. مثلا:

• استفاده از کود دامی تجمع و تمرکز میکرو ارگانیسم‌ها، کرم‌های خاکی، عنکبوت‌ها و سوسک‌گونه‌ها را در خاک افزایش می‌دهد
• تغییر چند ساله محصول در یک زمین کشاورزی و تنوع گیاهان مناسب که بتوانند با علف‌ها رقابت کنند و درمقابل آفت‌ها و بیماری‌ها مقاومت کنند و گیاهان مطلوب را قوی‌تر کنند و گیاهان غیرمطلوب را از بین ببرند
• تغییر چند ساله محصول در یک زمین کشاورزی باعث رشد انواع وسیع‌تری از محصولات اولیه، برخی گیاهان و علوفه می‌شود
• در اولویت قرار دادن گیاهان و جانوران بومی باعث حفظ تنوع طبیعی در مناطق مختلف می‌شود
• به‌کارگیری دشمنان طبیعی علف‌ها و آفت‌ها به‌جای استفاده از آفت‌کش‌های مصنوعی شیمیایی باعث افزایش وجود جانوران می‌شود

سایر اقدامات
کشاورزان ارگانیک همچنین از شیوه‌های نظارتی دیگری هم که در کشاورزی وجود دارد استفاده می‌کنند که باعث حفظ تنوع زیستی و محیط زیست طبیعی در داخل و اطراف زمین‌های کشاورزی ارگانیک می‌شود. بعضی از این شیوه‌ها عبارتند از:

• کاشت حصار گیاهی و درخت
• حفظ و مراقبت از مرغزارهای قدیمی
• حفظ راه‌های آبی طبیعی
• حفاظت از درختان و پوشش‌های گیاهی بومی

ممنوعیت استفاده از کودهای شیمیایی، آفت‌کش‌های شیمیایی و دیگر مواد مصنوعی هم باعث جلوگیری از راه پیدا کردن احتمالی این مواد به راه‌های آبی و همچنین جلوگیری از اثرات منفی مانند آلودگی بر زندگی زیر آب می‌شود. این ممنوعیت‌ها همچنین باعث جلوگیری از تهدید احتمالی تجمع زیستی می‌شود چون در جاهایی که شکارچیان طبیعی مثل پرندگان شکاری به‌دلیل این‌که مقادیر زیاد این مواد شیمیایی به زنجیره غذایی راه پیدا کرده‌اند در اثر مصرف مقادیر سمی آن ممکن است بمیرند.

دام
اقداماتی که برای افزایش آسایش حیوانات طراحی شده‌اند مانند فراهم کردن مناطقی با پوشش‌های متنوع یا زمین چرا برای دام و طیور و سایر حیوانات راه دیگری است که تنوع زیستی طبیعی گسترش پیدا کند.

عاری از ارگانیسم‌های اصلاح شده ژنتیکی
بالاتر از همه این قواعد، قوانینی هم هستند که استفاده از ارگانیسم‌های اصطلاح‌ شده ژنتیکی را چه در تولید گیاه و یا پرورش حیوان ممنوع می‌کند. وجود چنین قوانینی باعث حفظ جمعیت گونه‌های گیاهی و جانوری می‌شود ضمن این‌که استفاده از انواع بیشتر گیاهان و جانوران در کشت ارگانیک را هم تشویق می‌کند.

تولید گاز
برخی مطالعات نشان می‌دهد کشت ارگانیک باعث تولید گاز کربنیک کمتری می‌شود و شاید در کم کردن میزان تغییرات آب و هوایی هم تاثیر داشته باشد. عواملی که شاید باعث این امر شود شامل موارد زیر می‌شوند:

کاهش مصرف انرژی از طریق بازیافت پسماندها و محصولات جانبی، به‌جای استفاده از کود شیمیایی که از طریق فرآیند‌های انرژی‌بر تولید شده‌اند حفظ و مراقبت از پوشش‌های گیاهی بومی و به‌طور کلی افزایش پوشش‌های گیاهی تجزیه کربن در بافت ارگانیک خاک زیرا کشاورزی ارگانیک سعی در ارتقای محتوای گیاهی خاک دارد.

یک مطالعه موسسه پژوهشی کشاورزی ارگانیک (FiBL) نشان داده که تولید گاز‌های گل‌خانه‌ای در واحد هکتار در سیستم‌های ارگانیک ۳۲ درصد از سیستم‌های کودهای معدنی و همچنین ۳۵ تا ۳۷ درصد از سیستم‌های متداول که بر پایه کود هستند کمتر است. بنا به نتایج این مطالعه، علاوه بر نکته بالا، کشاورزی ارگانیک همچنین باعث می‌شود نسبت به سیستم‌های کود معدنی به‌طور میانگین ۱۲ تا ۱۵ درصد دی‌اکسید کربن بیشتری به خاک برگردد زیرا باعث افزایش باروری و محتوای گیاهی خاک می‌شود.

آب

کشاورزان ارگانیک معمولا به آب به‌عنوان چیزی نگاه نمی‌کنند که وارد چرخه کشاورزی می‌کنند، بلکه آن را منبعی حیاتی برای حفظ حیات روی زمین می‌دانند که باید با مدیریت کارآمد از آن محافظت کرد و آن‌ را بهتر کرد. نیازی به گفتن نیست که آن‌ها آب را هدر نمی‌دهند چون می‌دانند استفاده مناسب از آب چقدر می‌تواند در رشد موفق‌آمیز گیاهان و دام حیاتی باشد. شیوه‌های ارگانیک باعث می‌شود:

• منابع آبی حفظ شوند
• کیفیت بالای منابع آب حفظ شود

جذب
کشاورزان ارگانیک هرجا که امکانش باشد به‌دنبال حفظ منابع طبیعی آب مانند رودها و دریاچه‌ها هستند و با شیوه‌های زیر به‌طور فعال باعث می‌شوند آب هدر نرود:

• ارتقای ساختار خاک و ظرفیت حفظ آب با شیوه‌هایی نظیر تغییر سالانه محصول، انتخاب مناسب گیاه، و استفاده از کود حیوانی
• کاشت و حفاظت از حصارهای گیاهی و مرغزارها و پوشش‌های گیاهی طبیعی برای کاهش از بین رفتن خاک

کشاورزان ارگانیک معتقدند کاهش میزان هدر رفتن آب و اهمیت دادن به کیفیت خاک با این روش‌ها باعث می‌شود در مناطق کم آب نیاز به آبیاری محصول هم کمتر شود.

در مناطقی که نمکی بودن خاک می‌تواند مشکل‌ساز شود حفظ درختان و پوشش‌های گیاهی که ریشه‌های عمیق‌تری دارند باعث می‌شود بستر آب در سطح پایین‌تری بماند و از آمدن نمک به سطح جلوگیری شود.

کیفیت
علاوه بر این، سیستم‌های کشاورزی ارگانیک می‌تواند از طریق کاهش میزان مواد شیمیایی مورد استفاده در کشاورزی باعث حفظ و یا حتی ارتقای کیفیت آب شود زیرا مواد شیمیایی که در کشاورزی به‌کار می‌روند در نهایت سر از دریاچه‌ها و رودخانه‌ها و سایر بسترهای آبی در می‌آورند.

کشاورزی ارگانیک باعث کاهش استفاده از کودهای مصنوعی و آفت‌کش‌های مصنوعی شیمیایی و همچنین استفاده از آنتی‌بیوتیک و مواد کمکی برای رشد حیوانات می‌شود و در نتیجه باعث کاهش خطر راه پیدا کردن این مواد به دریاچه‌ها و رودخانه‌ها و سایر بسترهای آبی می‌شود. با کشاورزی ارگانیک خطر انباشت آب هم کاهش پیدا می‌کند. انباشت آب به‌خاطر نفوذ مواد مغذی در بستر آب به‌وجود می‌آید که در پی آن جلبک بی‌رویه رشد می‌کند و همین باعث پایین آمدن میزان اکسیژن می‌شود و سلامت حیوانات و گیاهان آبی را تهدید می‌کند.

مناظر طبیعی

کشاورزان ارگانیک می‌توانند نتایج تلاش‌های خود را نه فقط به‌خاطر رضایت کسانی ببینند که محصولات‌شان را مصرف می‌کنند، بلکه این رضایت در مزارع، رودها، درختان و تپه‌های پیرامون آن‌ها هم به آن‌ها منتقل می‌شود. در مواردی هم که قانونی در این زمینه وجود نداشته باشد، اقدام‌های داوطلبانه‌ای که کشاورزان ارگانیک انجام می‌دهند باعث حفظ و مدیریت بهتر محیط زیست می‌شود.

هرگونه فعالیت کشاورزی به‌ نوعی دستکاری محیط زیست و طبیعت به‌حساب می‌آید. اما هدف از کشاورزی ارگانیک به حداقل رساندن این دستکاری‌هاست تا جایی که زمین‌های کشاورزی ارگانیک جزیی از مناظر پیرامون باشند و در آن حل شوند.

اقدامات
تعدادی قاعده در زمینه کشاورزی ارگانیک وجود دارد که باعث ارتقا و حفظ مناظر روستایی می‌شود. این قواعد شامل ایجاد یا حفظ موارد زیر می‌شود:

• حصارهای گیاهی
• مرغزارها
• گیاهان و جاندارن بومی
• راه‌های آبی طبیعی

تنوع گونه‌های زیستی که در کاشت ارگانیک و تولید دام دیده می‌شود علاوه بر استفاده متفاوت از زمین، باعث ایجاد مناظر متنوع و جذاب‌تر هم می‌شود. در کشاورزی ارگانیک مناطقی که پوشش گیاهی وسیعی دارند حفظ می‌شوند و گونه‌هایی که محصول نمی‌دهند هم معمولا کاشته می‌شوند تا باعث جذب کشنده‌های طبیعی آفت‌ها شود.

سیستم‌های طبیعی
کشاورزی ارگانیک علاوه بر این‌که زیبایی بصری به‌همراه دارد، معمولا باعث به‌وجود آمدن مناظری می‌شود که برای مناطقی که در آن‌ها قرار دارند هم مناسب است. این امر از راه‌های زیر حاصل می‌شود:

• استفاده از منابع موجود در محل به‌جای آوردن آن‌ها از جایی بجز خود مزرعه
• اولویت گونه‌های گیاهی و دامی بومی

اقداماتی که باعث ارتقای ساختار خاک و منابع آب می‌شوند هم به حفظ تعادل طبیعی موجود در مناطق مختلف کمک می‌کند.

حیوانات
قواعد کشاورزی ارگانیک که برای افزایش آسایش حیوانات طراحی شده‌اند همچنین باعث ایجاد مناظر جذاب کشاورزی برای غیر محلی‌ها می‌شود. همچنین:

• تمام گونه‌های دامی به مناطق یا مراتع با پوشش‌های متنوع دسترسی دارند
• دام‌های کمتری در هکتار برای چرا در هر مزرعه وجود خواهد داشت
• از انواع دام بومی یا سنتی بیشتری استفاده می‌شود که ظاهر جذاب‌تری هم دارند

نتیجه
مناظر بهینه شده که بخاطر کشاورزی ارگانیک به‌وجود می‌آیند علاوه بر مزایایی که برای طبیعت و ارگانیسم‌های زنده دارند، مزایای اجتماعی اقتصادی وسیعی هم دارند. از جمله این مزایا می‌توان به افزایش جذابیت مناطق روستایی و شیوه زندگی روستایی اشاره کرد که باعث می‌شود این مناطق در زمانه‌ای که شاهد مهاجرت انبوه به مناطق شهری هستیم، باعث کشیده شدن جمعیت به مناطق روستایی شود.

اعتماد مصرف‌کننده

مصرف‌کننده‌، یعنی ما و شما، حلقه آخر زنجیره تامین در کشاورزی ارگانیک به‌حساب می‌آید و اهمیت زیادی به این مساله داده می‌شود که غذا و نوشیدنی‌های تازه و خوشمزه و با کیفیتی به دست ما برسد که نیازهایمان را برآورده می‌کند. چنین غذایی البته باید از راه‌های اخلاقی تهیه شود که به طبیعت و آسایش حیوانات هم بها داده شود.

کیفیت غذا

می‌دانیم که کشاورزی ارگانیک برای محیط زیست و برای حیوانات خوب است. اما یکی دیگر از اهداف اصلی کشاورزی ارگانیک تولید غذایی است که طعم و بافت و مشخصات طبیعی و مطبوعی داشته باشد. چنین هدفی در مرحله مزرعه و کشاورزی و از طریق ممنوعیت شدید استفاده از ارگانیسم‌های اصلاح شده ژنتیکی (GMOs) و همچنین ممنوعیت شدید استفاده از موارد زیر به‌دست می‌آید:

• آفت‌کش‌های مصنوعی شیمیایی (گیاه‌کش، قارچ‌کش و ...)
• کودهای مصنوعی
• آنتی‌بیوتیک

کشاورزان همچنین با شیوه‌های زیر محصولات با کیفیت تولید می‌کنند:

• تغییر چند ساله محصول
• اختصاص زمان بیشتری برای گیاهان و دام برای رشد و بلوغ
• استفاده از انواع گیاهان بومی

در مرحله فرآوری هم از طریق ممنوعیت شدید ارگانیسم‌های اصلاح شده ژنتیکی و ممنوعیت موارد زیر می‌توان به اهداف کشاورزی ارگانیک رسید:

• افزودنی‌ها و مواد کمکی برای فرآوری
• مواد مصنوعی شیمیایی

طعم
طعم بهتر محصولات ارگانیک البته بستگی به سلیقه افراد دارد اما کشاورزان ارگانیک از گونه‌های بیشتری از گیاهان و دام‌ها استفاده می‌کنند. همین امر باعث می‌شود تا مصرف کننده طعم‌های جدیدی را بچشد و تجربه‌های جدیدی از خوردن داشته باشد.

تقاضا
کشاورزی ارگانیک علاوه بر ارایه غذاهای خوشمزه و طبیعی، به‌دنبال تولید محصولاتی است که پاسخگوی مهارت‌ها و خواست‌های گوناگون مربوط به پخت و پز از طرف مصرف کننده امروزی باشد.

درواقع محصولات ارگانیک امروزی نه تنها شامل محصولات تازه‌ای می‌شود که مستقیم از مزرعه آمده‌اند، بلکه شامل محصولات روزانه‌ای هم می‌شود که با شیوه‌های فرآروی پیشرفته تهیه می‌شوند مانند پاستا، ماست، غذاهای آماده، پنیر و غیره.

کشاورزان ارگانیک هم درست مثل همکاران غیر ارگانیک خود با پایش روند مصرف غذا سعی می‌کنند محصولات‌شان با تغییرات ذایقه و نیاز مصرف کننده تغییر کند.

تولید در فصل
در کشاورزی ارگانیک با تاکید ویژه بر تولید محصولات در فصل خود، مسافت‌های کوتاه برای حمل و نقل به بازار و جاهای دیگر ترجیح دارد. کانال‌های بازار می‌توانند آنقدر محلی باشند که بازار فروش همان زمین کشاورزی و محل تولید باشد و یا این‌که محصول در بازارهای محلی کشاورزان و غرفه‌های کنار جاده به فروش برسد.

رعایت تمام اصولی که شرح داده شد و نتایج سودمندی که اجرای این اصول به‌همراه دارد توسط سیستم لوگو و برچسب‌گذاری اجرا و تامین می‌شود که البته چنین سیستمی در کشورهای مختلف ممکن است نام‌ها و مختصات متفاوتی داشته باشد.

تقاضای مصرف کننده

خیلی از مردم در سرتاسر دنیا ترجیح می‌دهند غذا و نوشیدنی‌های ارگانیک مصرف کنند. چنین انتخابی چه از روی علاقه به طعم و طبیعی بودن غذا باشد و یا این‌که با هدف حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی و افزایش آسایش حیوانات و محیط‌های روستایی انجام شود، آمار نشان می‌دهد که مصرف محصولات ارگانیک رو به افزایش است.

روند جهانی
بر اساس مطالعه‌ای که توسط دنیای کشاورزی ارگانیک ۲۰۰۷ انجام شد، ارزش میزان فروش جهانی غذا و نوشیدنی ارگانیک در دنیا در فاصله سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۵ با افزایش ۴۳ درصدی به ۲۵.۵ میلیارد یورو رسید. همین مطالعه نشان داد این فروش در سال ۲۰۰۶ به ۳۰.۹ میلیارد یورو رسید.

با این‌که کشاورزی ارگانیک در بیشتر کشورهای دنیا انجام می‌شود، همین مطالعه نشان داد که مصرف محصولات ارگانیک همچنان بیشتر در اروپا و آمریکای شمالی متمرکز شده که دچار کمبود تامین هم هستند.

لوگو و برچسب گذاری

لوگو و برچسب‌گذاری

هنگامی که مصرف‌کننده‌ایی مثل ما و شما تصمیم می‌گیرد محصول ارگانیک بخرد، می‌توان مطمئن بود که این مصرف‌کننده همان چیزی را می‌گیرد که بابتش پول می‌دهد. چنین اتفاقی به‌دلیل وجود سیستم لوگو و برچسب‌گذاری است.
چنین سیستمی به این منظور طراحی شده که مصرف‌کننده اطمینان پیدا کند کالایی که می‌خرد طبق قوانین کشاورزی ارگانیک تهیه شده است.

بازرسی و صدور گواهی

کشاورزان ارگانیک و افراد مشغول در بخش فرآوری و همچنین واردکنندگان محصولات ارگانیک اگر بخواهند از لوگو و برچسب مخصوص محصولات ارگانیک استفاده کنند باید قوانین سختی را رعایت کنند. سیستم بازرسی سخت‌گیرانه‌ای هم وجود دارد تا قبل از صدور این گواهی معلوم شود که آن‌ها قوانین مربوطه را رعایت می‌کنند.
این بازرسی‌ها در تمام مراحل در زنجیره تامین انجام می‌شود و در ما که مصرف‌کننده هستیم این اعتماد را ایجاد می‌کند که غذای ارگانیکی که می‌خریم طبق قوانین سخت‌گیرانه تهیه محصولات ارگانیک، تولید شده تا احترام به محیط زیست و آسایش حیوانات حفظ شود.

جامعه و اقتصاد

کشاورزی ارگانیک باعث ارتباط قوی‌تر بین بخش‌های روستایی و شهری و همچنین کسب منافع مالی فراوانی برای ساکنان این مناطق می‌شود.

با رفتن به بخش حرفه‌ای‌گری می‌توانید با نحوه تاثیر مهارت‌های کارمندان   مشغول در زمین‌های کشاورزی ارگانیک اشنا شوید و همچنین ببینید بخش‌های فرآوری و   فروش چطور در به‌دست آمدن اهداف حفاظت از محیط زیست، آسایش حیوانات و اعتماد   مصرف کننده تاثیر دارند.		در بخش توسعه   روستایی مطالبی   در این باره می‌خوانید که چطور بهبود وضعیت اقتصادی موسسات دخیل در کشاورزی   ارگانیک باعث افزایش فرصت‌ها در جوامع روستایی شده در حالی‌که خیلی‌ از جوامع   روستایی در این‌که سرپناهی برای زندگی یا کار افراد باشند و یا افراد بومی را   حفظ کنند مشکل دارند.
بخش کار در   کشاورزی ارگانیک هم به   جزییات موقعیت‌های کاری ایجاد شده توسط کشاورزی ارگانیک می‌پردازد و نحوه ورود   افراد به این بخش را شرح می‌دهد.

 

حرفه‌ای‌گری

بخش کشاورزی ارگانیک و زنجیره تامینی که به آن مربوط می‌شود بسیار پیچیده است. در این بخش به پرسنلی نیاز است که مهارت‌های مناسبی داشته باشند تا بتوانند محصولات ارگانیک با کیفیتی را تولید و ارایه کنند که مورد تقاضای روز افزون مصرف‌کننده است.

فعالان بخش زنجیره تامین معمولا تعلیم‌دیده هستند و از اهداف این بخش آگاهند و به‌طور منظم آموزش می‌بینند تا مهارت‌ها و دانش‌شان ارتقا پیدا کند.

پیچیدگی
طبیعت پیچیده قواعدی که در فرآوری و کشاورزی ارگانیک وجود دارد به خودی خود باعث ایجاد سطحی از حرفه‌ای‌گری می‌شود. مهم‌تر از همه این‌که ممنوعیت موادی مثل آفت‌کش‌های مصنوعی شیمیایی و کودهای مصنوعی و همچنین افزودنی‌های غذایی برای دام به این معنی است که کشاورزان ارگانیک برای ارتقای سلامت محصولات و دام‌هایشان بدون وابستگی به چنین موادی، باید دارای مهارت‌ها و دانش بالایی باشند. در سیستم‌های ارگانیک جلوگیری حرف اول را می‌زند زیرا کشاورزان ارگانیک برای حل مشکلات‌شان نمی‌توانند روی راه‌حل‌های آنی حساب کنند و معمولا ناچار می‌شوند از مهارت‌های مدیریت و اداره کردن استفاده کنند تا در وحله اول از بروز مشکل جلوگیری کنند.

چنین رویکردی همچنین در بخش فرآوری هم که ممنوعیت‌هایی در زمینه به‌کارگیری مواد مصنوعی شیمیایی و مواد کمکی برای فرآوری وجود دارد استفاده دارد.

سنت
با این‌که کشاورزی ارگانیک سیستم مدرنی برای تولید غذا است، اما ریشه‌های آن در کشاورزی سنتی است و بسیاری از دانشی که در آن به‌کار می‌رود از سیستم‌های سنتی گرفته شده، مثل:

• کار با طبیعت
• تغییر چند ساله محصول
• استفاده از کود دامی و کاشت فقط چیزی که مزرعه بتواند با آن کنار بیاید، به‌جای تکیه بر کود و سایر مواد مصنوعی
• بالابردن میزان مقاومت طبیعی در برابر آفت‌ها و بیماری‌ها هم در محصولات و هم در دام، به‌جای تیکه بر آفت‌کش‌ها و سایر کالاهایی که در این زمینه برای از بین بردن آفت و بیماری وجود وجود دارد
• ارایه مکان مناسب اطراف زمین‌های کشاورزی برای حیواناتی که مفید هستند به‌منظور تسهیل در کنترل طبیعی آفت‌ها
• فعالیت فیزیکی منظم دام، دسترسی به غذای با کیفیت و مرتع با پوشش‌های گیاهی متنوع برای سلامت دام

نوآوری
کشاورزان ارگانیک همچنین فناوری مدرن را به‌کار می‌گیرند و از نتایج آخرین پژوهش‌ها و پیشرفت‌ها استفاده می‌کنند تا کشاورزی ارگانیک در چارچوب سنتی خود رشد کند. برخی از اقدام‌ها و ابداعات کشاورزان ارگانیک عبارتند از:
• تجزیه و تحلیل خاک و انتخاب دقیق برای تغییر محصول و پوشش مراتع براساس دانسته‌های علمی برای رسیدن به میزان درست مواد مغذی که در محصول وجود دارد
• شناسایی و ایجاد تعادل دقیق درمورد مواد غذایی مناسب برای تامین نیازهای غذایی انواع گونه‌های دامی
• استفاده از تجهیزات تخصصی مانند علف‌برهای مکانیکی به‌منظور کنترل علف بدون تکیه بر گیاه‌کش‌ها
• مطالعه اطلاعات مربوط به تحقیقات جدید به‌منظور انتخاب مناسب‌ترین انواع گیاه برای تولید محصول ارگانیک

فرصت‌های تازه
فرآوری و کشاورزی ارگانیک همچنین فرصت‌های جدیدی برای بخش پژوهش و توسعه به‌وجود می‌آورد. برخی از این فرصت‌ها عبارتند از ایجاد جایگزین‌هایی برای آفت‌کش‌های مصنوعی شیمیایی، و همچنین ایجاد سیستم‌های جدید ارزیابی امکان تغییر محصول برای رسیدن به مواد مغذی بخصوص. فرآوری و کشاورزی ارگانیک همچنین برای فعالان بخش فروش فرصت‌های جدید بازاریابی ایجاد می‌کند و راه‌های تازه‌ای برای ارتباط با مصرف‌کننده باز می‌کند.

ارتباط دوباره
به‌خاطر سطوح بالای حرفه‌ای‌گری که در بخش کشاورزی ارگانیک وجود دارد است که فرصت‌هایی برای فعالان بخش تولید و فرآوری به‌وجود می‌آید تا از طریق تشریح واضح مزایای نحوه و محل تولید غذای خود، دوباره با مصرف‌کننده ارتباط برقرار کنند. زمینه‌هایی که چنین امری را میسر می‌کنند عبارتند از:
• شرکت‌های گردشگری محیطی و روستایی
• بازدید مدارس و رسانه‌ها از زمین‌های کشاورزی
• اطلاعات مربوط به مزارع و زمین های کشاورزی که روی بسته بندی هم می آید
• کارزارهای جدید برای تبلیغ و بازاریابی

توسعه مناطق روستایی

افزایش تقاضای مصرف‌کننده در زمینه غذای ارگانیک باعث ایجاد فرصت‌های زیادی در تمام قسمت‌های زنجیره تامین غذا شده و همین امر باعث افزایش توسعه اقتصادی و اجتماعی خیلی از مناطق روستایی شده است. مثلا رشد سالانه بازار برای محصولات ارگانیک در منطقه اتحادیه اروپا بین ۱۰ تا ۱۵ درصد است.

مزایای اقتصادی چنین روندی علاوه بر تامین امنیت مالی برای کشاورزان، فعالان بخش فرآوری‌ و توزیع کنندگان و فروشندگان، به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به بخش‌های تجاری دیگر روستایی و گستره بازتری از جامعه روستایی راه پیدا می‌کند.

شغل
خود کشاورزی ارگانیک باعث ایجاد فرصت‌‌های شغلی، رشد جمعیت روستایی و افزایش ثروت روستایی می‌شود. عوامل چنین رشدی عبارتند از:

• زمین‌های کشاورزی ارگانیک معمولا کوچک‌تر و متنوع‌تر از زمین‌های کشاورزی غیر ارگانیک هستند
• به‌دلیل ممنوعیت‌هایی که در استفاده از برخی مواد وجود دارد و به‌دلیل تاکیدی که تولید فیزیکی و مکانیکی وجود دارد، به نیروی کار بیشتری نیاز است
• سازگاری بالای زمین‌های کشاورزی ارگانیک برای ایجاد فعالیت‌های گردشگری محیطی و روستایی
• زمینه‌های جدید پژوهش (حفاظت از گیاهان، آسایش حیوانات، منابع تجدیدپذیر) برای دانشمندان

کشاورزان ارگانیک همچنین به‌دلیل این‌که مجبور نیستند با مواد شیمیایی مانند آفت‌کش‌ها کار کنند احتمال سلامت‌شان هم بیشتر است. کشاورزان ارگانیک همچنین ابراز می‌کنند که احترام بیشتری از جانب مصرف‌کنندگان دریافت می‌کنند زیرا مردم نسبت به قبل آگاهی بیشتری درباره مزایای اجتماعی/اقتصادی و محیط زیستی و آسایش حیوانات دارند که به‌خاطر محصولات ارگانیک است.

مناظر طبیعی
کشاورزی ارگانیک به‌دلیل تاکیدی که بر قواعد زیر دارد، مناظر طبیعی و جذاب‌تری به‌وجود می‌آورد:

• کاشت حصار گیاهی و مرغزار
• حفظ گیاهان و جانوران بومی
• حفاظت و بهبود منابع آبی و خاکی
• استفاده از منابع و گونه‌های جانوری و گیاهی بومی

اجرای چنین قواعدی باعث جذابیت کلی مناطق روستایی می‌شود و در دوره‌ای که جمعیت روستایی این مناطق را ترک می‌کند، باعث جذب جمعیت برای اسکان در این مناطق می‌شود.

زنجیره تامین
کشاورزی ارگانیک همچنین باعث تشدید نقش جوامع روستایی در زنجیره تامین غذایی می‌شود. این امر به‌دلایل زیر است:

• استفاده از کانال‌های متنوع بازار مثلا فروش در مجاورت مزرعه، فروشگاه‌های مزارع و بازارهای کشاورزان و برنامه‌های تحویل محصول از طریق اینترنت
• فرصت‌های بازاریابی جدید و متنوع
• ترجیح حمل و نقل‌های مسافت کوتاه به بازار

البته اعضای زنجیره تامین غذا معمولا به‌طور فعالی در بیشتر از تنها یکی از این زمینه‌ها فعال هستند. کشاورزان به محصولات ارگانیک خود می‌بالند و معمولا در بخش فرآوری و همچنین بازاریابی محصولات هم شرکت می‌کنند.

به همین دلیل است که کشاورزان می‌توانند به‌طور مستقیم با مصرف‌کنندگانی صحبت کنند که محصولات آن‌ها را می‌خرند و برای آن‌ها توضیح بدهند که آن غذا دقیقا چطور تولید شده و درباره مزایای فراوان رویکرد پایدار برای تولید غذا هم توضیح بدهند. آن‌ها از این طریق آگاهی مصرف‌کننده را بالا می‌برند و درباره پیامدهای مصرف غذایی که می‌خوریم به ما توضیح می‌دهند.

کار در کشاورزی ارگانیک

کار در کشاورزی ارگانیک فرصت‌های کاری جالب و چالش برانگیزی در حیطه زنجیره غذایی کشاورزی ارگانیک یافت می‌شود و با رشد تقاضای مصرف‌کننده، این فرصت‌ها هم بیشتر می‌شوند.

کشاورزی
واضح‌ترین فرصت کاری در این زمینه مربوط به کار در زمین کشاورزی است زیرا به تعداد زیادی نیروی انسانی با تجربه‌های مختلف در زمینه کشاورزی نیاز است.

کشاورزان ارگانیک معمولا تعداد زیادی مهارت‌جو جذب می‌کنند تا از این طریق نسل بعدی کشاورزان با ترکیبی پایدار از روش‌های کشاورزی علمی مدرن و سنتی برخوردار باشند. امکان کار در شرکت‌های متنوع مشغول در بخش کشاورزی ارگانیک همچنین فرصت‌ها را برای تازه‌واردها به بخش کشاورزی افزایش می‌دهد به‌ویژه در زمانی که سن متوسط کشاورزان به‌راحتی بالای ۶۰ سال است و افراد کمتر و کمتری وارد بخش کشاورزی می‌شوند.

پژوهشی موسوم به کارهای ارگانیک که در سال ۲۰۰۶ توسط انجمن خاک بریتاینا انجام شد نشان داد که کشاورزی ارگانیک در بریتانیا به‌طور متوسط در هر زمین کشاورزی نسبت به زمین‌های معادل خود که در آن کشاورزی غیر ارگانیک می‌کنند، ۳۲ درصد شغل بیشتری ارایه می‌دهد و کشاورزان ارگانیک در بریتانیا به‌طور متوسط هفت سال از کشاورزان غیر ارگانیک جوان‌تر هستند.

مزارع باز
تصویر سالم طبیعت و کشاورزی که ناشی از کشاورزی ارگانیک است فرصت‌هایی را به‌وجود می‌آورد تا شرکت‌های گردشگری محیطی و گردشگری روستایی تاسیس شوند و زمین‌های کشاورزی در معرض دید عموم قرار بگیرند و مثلا روزهای بخصوصی برای بازدید مردم از این زمین‌ها اختصاص پیدا کند. شرکت‌های دیگری هم می‌تواند برای ارایه سایر خدمات پذیرایی و گردشگری به‌وجود بیاید.

چنین فرایندی می‌تواند باعث بهره‌مندی افراد و شرکت‌های مشغول در زمینه بازاریابی، گردشگری و پذیرایی و خیلی از زمینه‌های دیگر شود.

آسایش حیوانات
افرادی که با حیوانات ارگانیک کار می‌کنند به‌دلیل تاکید کشاورزی ارگانیک بر حفظ استانداردهای سلامت و آسایش حیوانات باید به‌شدت متعهد و با مهارت باشند. چنین مشخصاتی برای این افراد فقط شامل کشاورزان و کارگران مزارع نمی‌شود بلکه شامل افراد زیر هم می‌شود:

• دامپزشکان و تامین‌کنندگان داروهای دامپزشکی
• تامین‌کنندگان غذای حیوانات
• سایر ارایه‌دهندگان خدمات مانند متخصصان نگهداری و اسکان دام

پژوهش‌
نیازهای مختلف کشاورزی ارگانیک از جمله نیاز به اطلاعات و پژوهش در زمینه کنترل علف‌های هرز بدون گیاه‌کش‌ها یا تولید فراوان بدون تکیه بر کودهای مصنوعی، باعث ایجاد فرصت‌های پژوهشی در زمینه‌های مختلف علمی می‌شود. بعضی از این زمینه‌های پژوهشی عبارتند از:

• سیستم‌های هرس کردن
• حفاظت از گیاه
• مواد مغذی گیاه
• آسایش و سلامت حیوان
• تغذیه حیوان

الگوی جدید
خیلی از کشاورزان ارگانیک علاوه بر تولید گیاه و دام که درنهایت سر از سفره ما در می‌آورند، همچنین نقش فعالی در بازاریابی و گاهی هم فرآوری و توزیع و فروش محصولات خود هم دارند.

چنین رویکردی نیاز به همکاری ارایه‌دهندگان خدمات دارد که دانش فراوانی در زمینه کشاورزی ارگانیک دارند و می‌توانند تمام اطلاعات و مهارت‌های لازم برای موفقیت را در اختیار کشاورزان ارگانیک و افراد شاغل در بخش فرآوری قرار دهند.

به‌همین دلیل فرصت‌هایی برای متخصصان در زمینه بانک‌داری، مشاوره‌های مالی، توصیه‌های کشاورزی و مدیریت بازرگانی وجود دارد.

کانال‌های بازار
انواع متعدد کانال‌های بازار که کشاورزان ارگانیک و افراد شاغل در بخش فرآوری استفاده می‌کنند باعث ایجاد تعداد زیادی شغل در زمینه فروش و فرصت‌های شغلی دیگر دربخش فرآوری و توزیع می‌شود.

حمل و نقل
کشاورزی ارگانیک همچنین به خدمات حمل و نقل نیاز دارد تا نیازهای این صنعت برآورده شود. از جمله این نیازها عبارتند از:

• تحویل محصول به بازارهای نزدیک در زمان کوتاه
• جداسازی موثر محصولات ارگانیک از غیر ارگانیک به طور مداوم
• به حداقل رساندن زمان حمل و نقل و هرگونه اضطراب یا ناراحتی دام ناشی از حمل و نقل

آفات پروانه اي

پروانه حلزونی
نام علمی : Apterona crenulella

(psychidae), Lep.

این حشره یکی ازآفات برگخوار درختان میوه است .
میزبانها: سیب ، گیلاس، گیاهان علفی مانند خانواده گندمیان
مناطق انتشار:استانهای شمالی ، اصفهان، مرکزی و خراسان و دیگر مناطق میوه خیز کشور.

مرفولوژی:
حشره نر بالدار و عرض آن با بالهای باز ۱۲-۱۰ میلیمتر بدن بسیار باریک و شاخک ها شانه ای افراد نر بالدار و پروانه های ماده که در تمام طول عمر خود بی بال هستند در داخل محفظه گلی زندگی میکنند.
لارو کامل ۹-۸ میلیمتر طول، دارای ۳ جفت پای سینه ای قوی و سیاه رنگ و ۵ جفت پای شکمی کوچک رنگ عمومی بدن لارو قهوه ای در طرفین بندهای اول تا سوم سینه و دو بند آخر شکم دو لکه سیاه دیده میشود کپسول سر مشخص وسیاه رنگ لاروها با استفاده از تارهای ابریشمی با ذرات خاک و ترشحات دهانی محفظه حلزونی شکل ساخته که در تمام مدت عمر در آن به سر برده و با آن حرکت می کنند.
لاروهای نئونات زمستانگذران بوسیله تارهای ابریشمی از پوسته های حلزونی خارج و خود را به سطح برگ میرسانند.
تغذیه به طور جزئی از برگهای درخت هنگامی که برای زمستانگذرانی به بالای درخت سیب میروند. محل استقرار آنها بیشتر روی سرشاخه هاست.
پس از استقرار لاروها ، پوسته سر و قفس سینه از بدن جدا شده و باقیمانده آن تبدیل به پوسته قهوه ای رنگی می گردد که درون آنرا مایعات و مواد حاصل از هیستولیز بدن پر می کند.
تعداد تخم ها متفاوت.
لاروها در اواخر مرداد ماه از تخم ها خارج و به صورت نئونات تا سال آینده زمستانگذرانی می کنند.

طرز خسارت:
روی برگها لکه های متعدد مایل به سفید مشاهده میشود که از خورده شدن پارانشیم بالایی برگ توسط لارو است به طوریکه کوتیکول زیرین دست نخورده باقی می ماند
این حشره یک نسل در سال دارد.

سفیده رگ سیاه:
Black-Veined White نام علمی

Aporia crataegi
(Lep.:Pieridae)
تاریخچه
پروانه رگبال سیاه یا سفیده رگ سیاه، كه دراصطلاح آلمانی به آن سفیده درخت می گویند در ایران از سالهای دور وجود داشته واولین بار جلال افشار در شمسی گزارش نموده است،دواچی نیز در سال ۱۳۲۸ مختصراً به شرح آن پرداخته است . سال ۱۳۱۶
مناطق انتشار و میزباناین حشره در ایران تا كنون از مناطق اطراف تهران ، سواحل دریای خزر، آذربایجان ، همدان ،كرمانشاه ، كردستان ، خراسان و استانهای مركزی گزارش گردیده است . احتمال دارد در بعضی دیگر از نواحی میوه خیز كشور نیز شیوع داشته باشد
لارو این آفت به درختان میوه مانند سیب،گلابی،گوجه،بادام،آلبالو،گیلاس،زردآلو،هلو،گردو، ازگیل، زالزالك حمله می نماید

شناسایی حشرات کامل:
رگبال های این پروانه دودی متمایل به سیاه و بدین جهت به آن سفیده رگ سیاه می گویند . در لبه خارجی بالها و اطراف رگبالها پولك های سیاهی دیده می شود. رنگ بدن پروانه سیاه و از موهای سیاه نازك و ظریفی پوشیده شده است . سطح زیری بالهاسفید مایل به سبز ، شاخكها سنجاقی و سیاه و در افراد ماده ۴ مفصلی ومفصل آخر سیاه رنگ است حشره كامل پروانه سفید نسبتاً بزرگی است كه عرض ماده با بالهای باز ۶۶-۵۸ میلیمتر ونر حدود ۵۲-۴۷ میلیمتر است.طول بدن حشره ماده۲۴-۲۲و نر ۱۹-۲۱میلیمتر می باشد .

تخم:
تخم های این پروانه روز پرواز گلدانی شكل و ارتفاع آن كمتراز یك میلیمتر می باشد رنگ آنها زرد لیمویی و در قطب فوقانی۷-۶ برجستگی شعاعی دارند و در سطح آن۱۴-۱۲ خط طولی برجسته دیده می شود كه به طرف پایین ادامه داشته و در اواسط طولی تخم به تدریج محو می شود طول تخم ۰,۹۵و قطر آن ۰,۵۲ میلیمتراست.

لارو:
لاروهایی كه تازه از تخم خارج می شوند ، به رنگ خاكستری تیره بوده و مجهز به تعدادی موهای كوتاه و متراكم در تمام سطح بدن هستند
لاروها به مجرد رسیدن به سن سوم رنگین تر می شوند و از این سن به بعد ، در هر یك از مفصلهای شكم و همچنین در بندهای میان و پس قفس سینه مجهز به دو دسته مو به رنگ نارنجی می شوند كه توسط خط سیاه میان پشتی از هم مجزا می گردند.
بعلاوه هر یک از مفصلهای شکم در طرفین مجهز به یک دسته موهای سفید میباشد.این موها در میان و پس قفسه سینه زرد رنگ هستند.لاروهای کامل به طول ۴۵-۳۵ میلیمتر میرسند.

شفیره:
شفیره به رنگ سفید مایل به زرد و در سطح بدن منقوش به تعدادی خطوط و نقطه های منظم تیره میباشد وتقریباً ۲۵ میلیمتر طول دارد و مثل شفیره سایر
پروانه های خانواده ی (پیریدا) به شکل هندسی و زاویه دار و سخت بوده و درون پیله قرار ندارد

خسارت:
این آفت به درختان میوه حمله میکند،لاروهای زمستانگذران پس از خروج از لانه های زمستانی خود شروع به تغذیه از برگهای جوان درختان میزبان نموده و روی آنها تار می تنند.

زیست شناسی:
سفیده رگ سیاه زمستان را به صورت لاروهای غیر کامل (لاروهای سنین ۴و۳) در داخل لانه هایی که از تارهای خود و برگ درختان تهیه مینماید به سر میبرد. در اوایل بهار این لارو ها از لانه ها خارج شده و پس از ۳-۴هفته تبدیل به شفیره میشوند.حشرات کامل حدود اواسط اردیبهشت ماه ظاهرمی شوند
حشرات کامل پس از ظاهر شدن،جفتگیری نموده و حشره ماده تخمریزی مینماید.جفتگیری معمولاً ۳۰-۴۵ دقیقه طول میکشد و نرها پس از آمیزش میمیرند.پروانه های ماده بارور در مدت ۳-۵روزتخمهای خود را به صورت دسته های ۵۰-۱۰۰ تایی روی برگها و نزدیک جوانه ها قرار میدهند.هر حشره ماده جمعاً ۳۰۰-۸۰۰ عدد تخم میگذارد تخمها پس از ۲ هفته تفریخ شده و لارو ها شروع به تغذیه از برگها مینمایند آنگاه لاروها بتدریج به تشکیل لانه های زمستانی خود میپردازند و حدود ۸-۸,۵ماه دوره دیاپوز لاروی طول میکشد و بدین جهت این حشره درسال فقط یک نسل دارد مبارزه بریدن و سوزاندن لانه های زمستانی آفت،موقع هرس درختان نقش عمده ای در کاهش آفت خواهد داشت
مبارزه شیمیایی علیه این آفت آسان ولی توصیه نمیشود و در صورت لزوم میتوان با مصرف یکی از سموم فسفره در اوایل بهار با لاروهای جوان آفت مبارزه نمود لاروهای سفیده رگ سیاه،معمولاً توسط یک نوع زنبور از خانواده باراکونیدا پارازیته میشوند و درصد پارازیتیسم در حدود ۴۰% میباشد

اخیراً برای مبارزه بیولوژیک علیه این آفت از باکتری thuringiensis Bacillus استفاده میشود

كرم برگخوار سیب زمینی :
نام علمی : Spodoptra exigua

خانواده: Noctuidae.Lep

میزبان:
علاوه بر چغندر قند به بسیاری از گیاهان زراعی نظیر یونجه، ذرت، پنبه، گوجه فرنگی، سیب زمینی ،باقلا،سویا و... حمله می كند
مناطق انتشار:در اكثر نقاط ایران وجود دارد.

خصوصیات ظاهری:
پروانه ای نسبتا“ كوچك. بالهای جلویی به رنگ قهوه ای و یا خاكستری بوده و هر یك از آنها دارای دو لكه هستند كه لكه اولی لوبیایی شكل و قهوه ای رنگ و لكه قاعده ای گرد و به رنگ زرد صدفی تا نارنجی بالهای عقبی به رنگ سفید متمایل به خاكستری بوده. تخمهای این آفت كوچك و گرد است به رنگ زرد كمرنگ تا زرد متمایل به سبز می باشد.

رنگ لاروها به طور معمول سبز است ولی گاهی به رنگ خاكستری و حتی تیره هم دیده می شود در دو طرف بدن سه نوار طولی و باریك به رنگهای سیاه نارنجی و سفید كشیده شده است
لاروهای سن آخر پس از تغذیه و تكمیل رشد خود در بین كلوخه ها یا داخل خاك با استفاده از ترشحات بزاقی خود لانه ای از گل درست می كند و تبدیل به شفیره در داخل این لانه ها می شوند.

بیولوژی:
در اواخر اسفند و اوایل فروردین ماه شفیره ها تبدیل به پروانه شده و در اوایل فروردین در طبیعت ظاهر می شود و تغذیه مختصری از شهد و شبنم نموده سپس تخم گذاری می كند. سپس لاروها ظاهر می شود و شروع به تغذیه می كند لاروها پس از 4بار پوست اندازی تبدیل به شفیره می شوند و سپس حشره بالغ می شود این حشره دارای 5نسل می باشد.
زمستان گذرانی:این آفت زمستان را در مناطق سرد سیری به صورت شفیره و در مناطق گرمسیری به صورت های مختلف از قبیل حشره كامل، شفیره، لارو، و تخم مشاهده می شود.

علائم خسارت:
علائم آن به صورت مشبك شدن برگ ظاهر می شود و بعد برگها را سوراخ می كنند.

مبارزه:
الف)زراعی:۱)شخم عمیق پس از برداشت ۲)كنترل علفهای هرز در داخل و اطراف مزرعه ۳)یخ آب زمستانی برای از بین بردن شفیره ها و لاروها

ب)بیولوژیك:در روی این آفت مجموعه ای از زنبورها و مگسها و بالتوریها، ویروسها، باكتریها و حتی پرندگان فعال هستند.

ج)شیمیایی:كنترل آفت باید موقعی كه تعدادی از تخمها باز و لاروهای سن یك خارج شده باشند صورت گیرد. در اوایل اردیبهشت سمپاشی با سموم ۱)امولسیون اتریمفوس متیل۵% به مقدار۱,۵ لیتر در هكتار ۲)پودر وتابل دیپتركس۸۰% به میزان یك كیلو گرم در هكتار ۳)لاروینDF80 به میزان یك كیلو گرم در هكتار.

پرطاووسی گلابی :
نام علمی : saturnia pyri
۱. رنگ بالها قهوه ای متمایل به خاكستری.
۲. لبه بالها دارای حاشیه سفید رنگ و در وسط هر یك از بالها در قسمت عرضی یك نوار دندانه دار دیده می شود.
۳. روی بالها چهار لكه درشت تیره و دایره ای شكل كه دور آن را هاله ای از دوایر رنگین فرا گرفته.
۴. تخم ها بزرگ و به رنگ سفید كدر و به صورت دسته ای گذاشته میشود.
۵. لارو حشره خیلی بزرگ وطول آن در آخر دوره رشد به ۱۵ سانتیمتر می رسد.
۶. رنگ آن سبز و روی حلقه های بدنش غده های برجسته آبی رنگ با موهای طویل دیده میشود.
۷. شفیره بزرگ و در یك پیله قهوه ای رنگ از جنس ابریشم در بالای درخت است و زمستان گذرانی به این صورت است

گیاهان مورد حمله:
گلابی – سیب – توت –بادام – پسته –زبان گنجشك –صنوبر – بید - گوجه
خسارت این آفت مربوط به دوره لاروی است و لاروها با توجه به اندازه بزرگشان از برگها تغذیه می كنند.

مبارزه :
چون این حشره در سال یك نسل دارد و جمعیت آن به آستانه زیان اقتصادی نمی رسد سمپاشی علیه این آفت لازم نمی شود و با جمع آوری لاروها با آن مبارزه مكانیكی می كنند.

مینوز لكه تاولی روی برگ :
نام علمی :‌ Phyllonorycter corylifoliella
تاریخچه :
این آفت دردنیا ابتدا درسال ۱۹۳۱ میلادی به وسیله ژرازیموف (Gerasimov)نام گذاری شده است.

گیاهان میزبان و مناطق انتشار:
این آفت به درختان سیب ، به و گلابی حمله می كنند و خسارت خفیف آن روی زالزالك و ازگیل در برخی نواحی كوهستانی شمال تهران نیز مشاهده شده است .

بیولوژی :
یكی دیگر از مهمترین پروانه های مینوز برگ درختان میوه در ایران كه مخصوصا به فراوانی روی برگ درختان سیب دیده می شود .

مرفولوژی:
حشره كامل پروانه كوچكی است كه با بالهای باز در حدود mm۸-۹ عرض دارد تخمها به طورانفرادی در سطح بالائی برگها گذاشته می شود .
لاروها در مراحل رشد اولیه سبز روشن وبدون پا ولی لاروهای بالغ زردرنگ ودارای پاهای كاذب هستند البته بندششم شكم همواره بدون پا باقی می ماند. شفیره روی كوتیكول داخل پیله سفید نازكی تشكیل می شود .

نحوه خسارت :
لاروها پس از تفریخ وارد پارانشیم روئی برگ شده و ایجاد دالان های باریك می كنند این دالان ها وسیع می شوند وبصورت تاول پهن در می آیند در این مرحله لاروها بوسیله رشته های
ابریشمی موجب تحدب كوتیكول می شوند و یك فضای خالی زیر آنهاایجاد می كنند همچنین گهگاه این تاول ها باعث تاشدن و دوخته شدن دو پهنه برگ بهم می شوند .

زیست شناسی :
این آفت تابع شرایط آب و هوایی معتدل گرم وخشك است.
زمستان را بصورت لارو كامل در داخل تاول هائی كه روی برگ ایجاد كرده است بسرمی برند.
این آفت در اطراف تهران بین ۲ تا ۴ نسل در سال دارد.

روشهای كنترل:
مبارزه زراعی
عملیات شخم پاییزه پس از ریختن برگها نیز می تواند از تراكم آفت بكاهد .
مبارزه شیمیایی :
الف) دلتامترین(دسیس 2,5% EC به نسبت ۰,۵در هزار)
ب) پرومترین(آمبوش EC25% به نسبت ۰,۷ درهزار)
ج) فن پروپاترین (دانتیل EC10% به نسبت ۰,۶ در هزار)

پروانه تخم انگشتری :
نام علمی
Malacosoma neustria L
تاریخچه
پروانه تخم انگشتری كه نام فارسی آن ازطرزقرار گرفتن تخم ها بصورت حلقه ی انگشتر در روی شاخه ها اقتباس شده است،یکی از آفات درختان میوه وجنگلی در ایران می باشد.
در ایران دو گونه از جنس Malacosoma شناخته شده است :
M. neustria L
M. parallela Stgr

شناسایی:

حشره كامل:
حشرات با لغ، پروانه های كوچك تا متوسط بوده که عرض پروانه نربا بال های باز ۲۲-۲۴و ماده ها ۲۶-۳۱ میلیمتر است روی هر بال دو خط عرضی وجود دارد.

تخم :
تخم ها ، استوانه ای و بشكه مانند بوده و بصورت حلقه دور سرشاخه های نازك درختان میزبان گذاشته می شود تعداد تخم ها در هر دسته ۱۰۰-۳۰۰عدد و برنگ قهوه ای خاكستری بوده و بر روی آن یك ماده خاكستری رنگ ترشح می گردد كه تخم ها را در برابر عوامل نامساعد حفظ می نماید.

لارو:
لاروها برنگ تیره و با نوارهای طولی رنگارنگ است روی هر حلقه بدن لارو یك جفت لكه سیاه كوچك و متقارن مشاهده می شود كه از محل آن دسته موهای سیاه بلند براق خارج شده اند .

شفیره :
شفیره برنگ قهوه ای تیره بوده و در داخل پیله ابریشمی نازك تشكیل می گردد.
پیله ها به شكل بیضوی كشیده و برنگ سفید مایل به زرد به تعداد ۳ یا۴ عدد پهلوی هم در داخل تا خوردگی برگ ها كه بوسیله خود لارو ایجاد شده قرار می گیرند.

مناطق انتشار:
این حشره در اكثر نقاط میوه خیز كشور دیده می شود در تهران ، مركزی ، كرمانشاه،كردستان وخراسان انتشار دارد ولی تراكم آن در شمال كشور به ویژه استان های گلستان ، مازندران وگیلان بطور محسوس بیشتر است .

گیاهان میزبان
از نقطه نظر گیاهان میزبان تاكنون روی سیب ، گلابی ، زالزالك ، سنجد تلخ ، بید ، گوجه ، هلو ، افرا ، توسكا ، زرشك ، گیلاس جنگلی ، گوجه جنگلی وغیره دیده میشود.

شیوه وشدت خسارت :
خسارت این شب پره مربوط به لارو آن است كه از اواخرفروردین ماه همزمان با تورم وتغییر رنگ جوانه های گل در طبیعت ظاهر می شوند لارو ها برگخوار بوده و روی سرشاخه ها اقدام به بافت تور میكنند .
شدت لارو گاهی بقدری زیاد است كه موجب لخت شدن درخت ها و در نتیجه ضعف عمومی آن ها می گردد.

زیست شناسی :
پروانه تخم انگشتری در سال فقط یك نسل دارد.
زمستان را بصورت دستجات تخم كه روی شاخه های باریك درختان قرار داده میشوند می گذراند .
این حشره مدت ۹ ماه از سال را در حال دیاپوز در مرحله تخم بسر می برد.
لاروهای نئونات بعد از خروج بطور دسته جمعی روی برگ ها متمركز شده و بوسیله ی تارهای ابریشمی بلند لانه های انبوهی روی سرشاخه ها ایجاد می كنند.
وسعت لانه ها بتدریج ضمن نشو ونمای لاروی زیادتر وبه ترتیب سرشاخه ها وشاخه ها و حتی قسمتی از تاج درخت را فرا می گیرند و از این جهت این لاروها در زبان انگلیسی The tent caterpillars یا لارو های خیمه زن نامیده می شوند.
تغذیه لارو ها از قسمت حاشیه برگ است .
لارو های سنین اول همیشه داخل لانه باقی مانده و از برگ های داخل یا اطراف تغذیه می كنند.
لاروهای سن ۳و۴بطور ردیفی بدنبال هم یا پراكنده كوچ كرده وازشاخه های دیگر تغذیه می نمایند .
دوران لاروی حدود ۲,۵ ماه بطول می انجامد .
شفیره های كه قهوه ای رنگ می باشند در داخل پیله ی نازك تشكیل می شوند
دوره شفیرگی كوتاه ودر مناطق كوهستانی ۱۶-۱۸روز طول می كشد.
حشرات كامل بعد از ۱۷روز از شفیره خارج می شوند.
حشره ماده بعد از جفتگیری ۱۰۰-۲۰۰ عدد تخم می گذارد كه اولین تخم ها از اواخر دهه اول تیر ماه دیده می شود این تخم ها تا اواخر فروردین سال بعد به همان حالت باقی می مانند.

جنبه های مدیریتی مبارزه با آفت
زمان خروج لاروهای سن اول از تخم های زمستان گذران مصادف با مراحل رشدی سیب است بنابراین برای انجام مبارزه دقیق لازم است كه با مشاهدات پیگیر تاریخی را كه حداكثر تعداد لاروها از تخم خارج شده اند را تعیین نمود وسپس اقدام به سم پاشی كنیم. خوشبختانه زندگی این حشره با لیسه ها قابل انطباق است به عبارت دیگر با سم پاشی علیه لیسه هاقبل ازبازشدن گل این حشره كنترل خواهد شد.
مبارزه شیمیائی علیه این آفت در بهار بعد از ظهور لاروهای جوان انجام می گیرد، برای مبارزه می توان از حشره كش های فسفره مانند مالاتیون به نسبت دو در هزار استفاده نمود.
ضمنا” در موقع هرس درختان میوه چنانچه شاخه هایی روی آنها دسته های تخم وجود دارد بریده شود در انهدام آفت نقش مهمی دارد.

عوامل بیولوژیک در کنترل آفات

[۱] آفات (Pests)، در اين راهنما به مفهوم كليه عوامل زنده شامل جانوران زيان آور، عوامل بيماريزا و علفهاي هرز است، كه به نحوي در رشد، نمو و توليد گياهان اختلال ايجاد مي كنند.

[2] Biocontrol agents (BCAs)
[3] Biopesticides
[4] Next generation of crop protection products
[5] Micro-organisms
[6] Microbial pesticides
[7] Microbial pest control agents
[8] Natural products

به آفتكشهاي مشتق از مواد گياهي شامل مواد طبيعي غيرسنتز شده Botanical Pesticide نيز گفته مي شود. در واقع اين آفتكشها، آلكالوييدها و يا گليكوسيدهايي هستند كه در گل، ساقه، ريشه و يا حتي بذر گياهان وجود دارند. آلكالوييدها، مشتقات اسيدهاي آمينه هستند و براي خود گياه غيرضروري اند. گليكوسيدها نيز از قندها مي باشند.

۱- ماكروارگانيسم ها[۱] كه شامل بيش از ۱۰۰ مورد از حشرات و كنه هاي شكارگر[۲] و پارازيتوييد[۳] (انگل واره) حشرات و كنه هاي آفات گياهي هستند و به صورت تجاري براي مصرف در گلخانه ها و مزارع عرضه مي شوند.

۲- عوامل بيوشيميايي[۴] كه شامل مواد شيميايي علامت دهنده[۵] (فرومونها و آللوكميكالها)، تنظيم كننده هاي رشد حشرات[۶]، تـنظيم كننده هاي طبيعي گياهان[۷] و آنزيمها[۸] مي باشند.

علاوه بر عوامل كنترل بيولوژيكي كه ذكر شد، گياهاني به بازار عرضه شده اند كه حاوي ژنهاي مطلوب مورد نظر توليدكنندگان محصولات كشاورزي هستند. هم اكنون بيش از ۲۰ ژن شناسايي شده كه عامل مقاومت در برابر علف كش ها و يا حمله ويروسها يا آفات هستند و به گياهان مورد نظر منتقل شده و به صورت تجاري عرضه مي شوند.
در دهه ۱۹۷۰ ميلادي ۳۰۰ ماده شيميايي مؤثر[۹] براي توليد هزاران آفتكش تجاري در دسترس بود، اكنون به دليل مسايل زيست محيطي مواد شيميايي مؤثر به ۷۰ مورد كاهش يافته است؛ در حاليكه عوامل كنترل بيولوژيكي كه در دهه ۱۹۷۰ محدود به توليد تجاري ۲ حشره بود امروزه شاهد چنين گسترشي است. در سال ۲۰۰۰ ميلادي ۱۰ درصد از سهم بازار مواد شيميايي كشاورزي[۱۰] به عوامل كنترل بيولوژيكي اختصاص داشت و سالانه نيز رشدي بين ۱۵-۱۰ درصد دارد. ممنوعيت مصرف سم در گلخانه ها در اروپا و همچنين بازار خوب محصولات داراي برچسب سبز[۱۱] (بدون مصرف مواد شيميايي) بستر مناسبي براي توليد و عرضه فرآورده هاي بيولوژيك كنترل آفات فراهم كرده است. اين محصولات حتي پوشاك تهيه شده از الياف طبيعي ارگانيك مانند پنبه ارگانيك را شامل مي شود. تجارت جهاني آفتكشهاي ميكروبي بيش از ۱۲۵ ميليون دلار آمريكا در سال است كه هنوز كمتر از ۱ درصد كل تجارت جهاني تركيبات شيميايي كشاورزي (۲۵ ميليارد دلار) است كه ۸۰ درصد به Bt ، ۳/۱۳ درصد به نماتدها و ۶۷/۶ درصد به ساير ميكروارگانيسم ها اختصاص دارد. مصرفBt در (كشورهاي همجوار) چين ۳۰۰۰ تن، مالزي ۲۵۰ تن، فيليپين ۳۰۰ تن، تايلند ۱۶۰ تن و در هند ۵۰ تن در سال است. عوامل كنترل بيولوژيكي يكي از گزينه هاي مناسب در دستيابي به كشاورزي پايدار است. با فناوري هاي نوين مولكولي اثربخشي، دوام و انتخابي شدن اين تركيبات روز به روز بيشتر مي شود. به طور تخميني هزينه تحقيق و ساخت يك تركيب شيميايي جديد آفتكش دست كم از ۴۰ ميليون تا حداكثر ۱۵۰ ميليون دلار آمريكا متغير است و زمان لازم براي تحقيق، سنتز و توليد تجاري بيش از ۱۰ سال است. در حالي كه تركيبات طبيعي علاوه بر اين كه كم خطرتر هستند توليدشان به زمان و هزينه (دهها هزار دلار به جاي ميليونها دلار) كمتري نياز دارد(Srivastava,2003).

كاربرد عوامل ميكروبي در كنترل حشرات و بيماريها
عوامل كنترل بيولوژيكي پتانسيل بالايي در كنترل حشرات به ويژه حشرات راسته هاي بالپولكداران[۱۲] و جوربالان[۱۳] دارند. البته توليد انبوه، فرمولاسيون و كاربرد اين عوامل هنوز با محدوديتهايي رو به روست و موفقيت كنترل بيولوژيكي نيز در گرو رفع همين محدوديت هاست. به ويژه كه اين فرآورده ها در كشورهاي توسعه يافته با فناوري هاي نوين و تجهيزات پيچيده و شرايط كشت استريل توليد مي شوند در حالي كه اين روشهاي توليد براي كشورهاي در حال توسعه مناسب نيست و اين كشورها به روشهايي ارزان و در دسترس نياز دارند.
مهمترين فرآورده هاي بيولوژيكي كنترل كننده آفات ميكروارگانيسم ها هستند. حشرات نيز مانند ساير ارگانيسم هاي زنده به بيماري مبتلا مي شوند و ابتلاي به بيماري يكي از عوامل مهم مرگ و مير در شرايط طبيعي است. بيمارگرهاي ميكروبي[۱۴] حشرات شامل ويروسها، باكتريها، قارچها، نماتدها و پروتوزوآها مي باشند. استفاده از ميكروارگانيسم ها شامل جداسازي و كشت در محيط كشتهاي آزمايشگاهي و سپس توليد مايه[۱۵] در مقياس وسيع براي استفاده در زمان و مكان مناسب در گلخانه و يا مزرعه است. البته اين تكنيك براي ميكروارگانيسم هايي مناسب است كه به راحتي در محيط كشت رشد مي كنند و همچنين امكان تحريك آنها به توليد اسپور و يا ساير اندام هاي مقاوم براي انبارداري و كاربرد وجود دارد. بسياري از قارچها و باكتريها با اين روش سازگارند ولي ويروسها محدوديتهايي دارند و بايد حتماً در اندام هاي زنده تكثير شوند.
در كنترل بيولوژيكي بيماريهاي گياهي روشهاي گوناگوني براي كاهش خسارت عوامل بيماريزا وجود دارد. در برخي روشها، آنتاگونيستها به اكوسيستم زراعي افزوده مي شوند ولي در ديگر موارد محيط به گونه اي اصلاح مي شود كه براي فعاليت آنتاگونيست مناسب شود. بيشترين و مؤثرترين روش معمول در كنترل بيولوژيكي كاهش دادن جمعيت بيمارگرهاي خاكزي براي توقف و كنترل بيماري هاي اوليه است، كه البته اين تعريف كاربرد گياهان مقاوم را نيز شامل مي شود. كنترل بيماريهاي گياهي از دهة ۱۹۸۰ ميلادي توسعه بيشتري پيدا كرد. در برخي موارد اين روشها به دليل ناكارآمدي ساير تكنيكهاي مديريت بيماري به كار مي روند ولي در موارد ديگر چون داراي كمترين اثرات تخريبي نسبت به روشهاي فيزيكي و شيميايي هستند، كاربرد دارند. بيماريهاي ريشه، ساقه، اندامهاي هوايي گياهان، گلها و ميوه ها در اثر بيمارگرهاي گسترده اي ايجاد مي شوند. به دليل همين تنوع، گونه هاي آنتاگونيست اين بيمارگرها و مكانيسم عمل آنها در كنترل بيماري بسيار متنوع و گسترده است. براي كنترل هر يك از انواع بيماريهاي ريشه، ساقه و اندامهاي هوايي، عوامل بيولوژيكي مختلفي مورد بررسي قرار گرفته و برخي از آنها به صورت تجاري توليد و مصرف مي شوند. مطالعات گسترده مؤيد اين مطلب است كه كنترل بيولوژيكي بيماريهاي ريشه به ويژه پوسيدگي طوقه و ريشه با يك يا چند عامل آنتاگونيستي در محيطهاي گلخانه مؤثر است و مي توان مديريت مناسبي را در يك گلخانه با توجه به ميزبان، بيماريهاي موجود و آنتاگونيستهاي مؤثر، طراحي و اجرا كرد. امروزه افق جديدي در كنترل بيولوژيكي آفات و بيماريها در گلخانه ها گشوده شده است.

ويروسها
ويروسها به دليل بيماريزايي زياد و عملكرد انتخابي شان براي كنترل حشرات از پتانسيل زيادي برخوردارند و از ۴۰ سال پيش براي كنترل آفات مورد توجه قرار گرفته اند. دست كم ۱۱ خانواده و برخي گروههاي ديگر ويروسي شناخته شده است كه براي حشرات بيماريزا هستند. از ۱۲۰۰ نوع ويروس بيماريزاي حشرات ۷۱ درصد از بالپولكداران، ۱۴ درصد از دوبالان[۱۶]، ۷ درصد از بال غشاييان[۱۷] و ۵ درصد از سخت بالپوشان[۱۸] جدا شده اند. در اين ميان ويروسهاي خانواده Baculoviridae در كنترل آفات توجه بيشتري را به خود جلب كرده اند و فرآورده هاي حاصل از آنها به صورت تجاري عرضه مي شود، كه در درجه اول به دليل بيماريزا نبودن اين ويروسها براي انسان و ساير ارگانيسم هاي غيرهدف و در درجه دوم به دليل بيماريزايي شديد اين ويروسها و حساسيت حشرات مي باشد. از سوي ديگر ۵۰ درصد ويروسهاي جدا شده از اين خانواده هستند. ۵۴ گونه حشره به خوبي با باكولوويروسها كنترل مي شوند كه بيشترشان (۸۷ درصد) از بالپولكداران، ۱۱ درصد بال غشاييان و ۲ درصد از سخت بالپوشان هستند. همچنين بيش از ۳۰ فرآورده ويروسي حشره كش براي مبارزه با آفات ثبت شده است. علاوه بر كشورهاي توسعه يافته، در كشورهاي در حال توسعه مانند هند، تايلند و برزيل نيز از اين فرآورده ها استفاده مي شود.
فرآورده هاي مختلف ويروسي با نامهاي مختلف تجاري عرضه مي شوند. چگونگي مصرف اين فرآورده ها بسته به نوع ويروس و آفت هدف ممكن است تفاوتهايي داشته باشد. براي نتيجه مطلوب بهتر است سطح برگها كاملاً با فرآورده مورد نظر پوشش داده شود. همچنين چون زمان افزودن فرآورده در مزرعه بسيار مهم است، رديابي حشرات بالغ به منظور تعيين زمان تخم گذاري و تفريخ تخم ها در كنترل بهتر مؤثر است. افزودن فرآورده در بيشتر موارد در زمان تفريخ تخم ها آفت را بسيار بهتر كنترل خواهد كرد به ويژه كه برخي از ويروسها روي سن هاي لاروي اول فعال تر از مراحل لاروي بعدي هستند.
معرفي تعدادي از حشره كش هاي ويروسي:

عامل كنترل كننده بيولوژيکي ( نام عمومي ): Anagrapha falcifera nucleopolyhedrovirus
نام علمي : .Anagrapha falcifera nucleopolyhedrovirus
ساير نامها: nucleopolyhedrovirus Celery looper، AfNPV و AfMNPV.
منشأ : به صورت طبيعي از Anagrapha falcifera جدا شده است.
آفا ت هدف : براي كنترل لاروهاي بالپولكداران به ويژه گونه هاي Heliotis و Helicoverpa مانند Heliotis virescens و Helicoverpa zea استفاده مي شود.
محصولات هدف : ذرت، پنبه، گوجه فرنگي و ساير سبزيها، درختان ميوه و گياهان زينتي.
فعاليت بيولوژيكي : حشره كش بيولوژيكي (باكولوويروس)[۱۹].
فرمولاسيون : مايع .liquid concentrate
نام تجاري : Anagrapha falcifera NPV (Certis[20]).
روش استفاده : بايد در حجم زياد به صورتي محلول پاشي شود كه تمام شاخ و برگ گياهان مورد نظر آغشته به آفتكش شود. ويروس ۷ تا ۱۴ روز در سطح برگها توانايي آلوده كردن حشرات را دارد.
خصوصيات فرآورده : فرآورده بايد عاري از باكتري هاي بيماريزاي انساني باشد.
شرايط انبارداري : بايد در ظرف كاملاً در بسته در جاي خشك، تاريك و خنك زير ۲۱ درجه سانتيگراد نگهداري شود. در صورتي كه در دماي انجماد نگهداري شود، مدت زمان نگهداري افزايش مي يابد.در دماي بالاي ۳۲ درجه سانتيگراد ناپايدار است.
زمان نگهداري : در دماي ۲ درجه سانتيگراد چندين هفته پايدار است. چنانچه منجمد شود پايداري فرآورده نامحدود مي باشد.

عامل كنترل كننده بيولوژيکي ( نام عمومي ): Autographa californica nucleopolyhedrovirus
نام علمي :. Autographa californica nucleopolyhedrovirus ساير نامها: AcNPV و AcMNPV.
منشأ : در طبيعت به فراواني يافت مي شود. به صورت طبيعي از Autographa californica جدا شده است.
آفا ت هدف : براي كنترل لاروهاي بالپولكداران مصرف مي شود.
محصولات هدف : ذرت، سبزيها، درختان ميوه و گياهان زينتي.
فعاليت بيولوژيكي : حشره كش بيولوژيكي (باكولوويروس).
فرمولاسيون : مايع .liquid concentrate
نام تجاري : VPN 80 (Agricola El Sol)و .Gusano(Certis)
روش استفاده : بايد در حجم زياد به صورتي محلول پاشي شود كه تمام شاخ و برگ گياهان مورد نظر آغشته به آفتكش شود.
خصوصيات فرآورده : فرآورده بايد عاري از باكتري هاي بيماريزاي انساني باشد.
شرايط انبارداري : بايد در ظرف كاملاً در بسته در جاي تاريك، خشك و خنك زير ۲۱ درجه سانتيگراد نگهداري شود.
زمان نگهداري : در صورتي كه در دماي انجماد نگهداري شود، مدت زمان نگهداري افزايش مي يابد.در دماي بالاي ۳۲ درجه سانتيگراد ناپايدار است. در دماي ۲ درجه سانتيگراد چندين هفته پايدار است. چنانچه منجمد شود پايداري فرآورده نامحدود مي باشد.

عامل كنترل كننده بيولوژيکي ( نام عمومي ): Cydia pomonella granulosis virus
نام علمي : جدايه هاي مكزيكي و فرانسوي ويروس Cydia pomonella granulosis virus. ساير نامها: CpGV و CmGV.
منشأ : به صورت طبيعي از لارو كرم سيب جدا شده است.
آفا ت هدف : براي كنترل لاروهاي بالپولكداران به ويژه گونه هاي Heliotis و Helicoverpa مانند Heliotis virescens و Helicoverpa zea مصرف مي شود.
محصولات هدف : سيب،گلابي، گوجه فرنگي و ساير سبزيها، درختان ميوه و زينتي.
فعاليت بيولوژيكي : حشره كش بيولوژيكي (باكولوويروس).
فرمولاسيون : مايع .liquid concentrate
نام تجاري : Anagrapha falcifera NPV (Certis).
روش استفاده : بايد زمان ظهور حشرات بالغ با تله هاي فرموني تعيين شود تا فرآورده در بهترين زمان براي كنترل آفت مصرف شود. بايد در زمان ظهور حشرات بالغ در حجم زياد به ميزان GV 1013*1 در هكتار به صورتي محلول پاشي شود كه تمام شاخ و برگ گياهان مورد نظر آغشته به آفتكش شود. ويروس ۷ تا ۱۴ روز در سطح برگها قابليت آلودگي دارد.
خصوصيات فرآورده : فرآورده بايد عاري از باكتري هاي بيماريزاي انساني باشد.
شرايط انبارداري : بايد در ظرف كاملاً در بسته در جاي خشك و خنك زير ۲۱ درجه سانتيگراد نگهداري شود.
زمان نگهداري : در صورتي كه در دماي انجماد نگهداري شود، مدت زمان نگهداري افزايش مي يابد.در دماي بالاي ۳۲ درجه سانتيگراد ناپايدار است. در دماي ۲ درجه سانتيگراد چندين هفته پايدار است. چنانچه منجمد شود پايداري فرآورده نامحدود مي باشد.

عامل كنترل كننده بيولوژيکي ( نام عمومي ): Helicoverpa zea nucleopolyhedrovirus
نام علمي :. Helicoverpa zea nucleopolyhedrovirus ساير نامها: HzNPV و HzMNPV.
منشأ : به صورت طبيعي گونه هاي Heliotis و Helicoverpa را آلوده مي كند.
آفا ت هدف : براي كنترل گونه هاي Heliotis و Helicoverpa لاروهاي بالپولكداران به ويژه گونه هاي Heliotis و Helicoverpa مانند Heliotis virescens و Helicoverpa zea مصرف مي شود.
محصولات هدف : پنبه، گوجه فرنگي، سبزيها و گياهان زينتي.
فعاليت بيولوژيكي : حشره كش بيولوژيكي (باكولوويروس).
فرمولاسيون : مايع .liquid concentrate
نام تجاري : GemStar (Certis).
روش استفاده : به ميزان ۷۵۰ ميلي ليتر در هكتار محلول پاشي مي شود، به طوريكه تمام شاخ و برگ گياهان مورد نظر آغشته به آفتكش شود.
خصوصيات فرآورده : فرآورده بايد عاري از باكتري هاي بيماريزاي انساني باشد.
شرايط انبارداري : بايد در ظرف كاملاً در بسته در جاي خشك و خنك زير ۲۱ درجه سانتيگراد نگهداري شود.
زمان نگهداري : در صورتي كه در دماي انجماد نگهداري شود، مدت زمان نگهداري افزايش مي يابد.در دماي بالاي ۳۲ درجه سانتيگراد ناپايدار است. در دماي ۲ درجه سانتيگراد چندين هفته پايدار است. چنانچه منجمد شود پايداري فرآورده نامحدود مي باشد.

عامل كنترل كننده بيولوژيکي ( نام عمومي ): Mamestra brassicae nucleopolyhedrovirus
نام علمي :. Mamestra brassicae nucleopolyhedrovirus ساير نامها: MbNPV.
منشأ : در طبيعت Mamestra brassicae را آلوده مي كند. اولين بار در فرانسه از Mamestra brassicae جدا شد. اين ويروس ساير گونه هاي بالپولكداران را نيز آلوده مي كند.
آفا ت هدف : براي كنترل Mamestra brassicae ، Helicoverpa armigera ، Phthorimaea operculella و Plutella xylostella مصرف مي شود.
محصولات هدف : سيب زميني، كلم، سبزيها و گياهان زينتي.
فعاليت بيولوژيكي : حشره كش بيولوژيكي (باكولوويروس).
فرمولاسيون : مايع .liquid concentrate
نام تجاري : (Calliope[21]) وMamestrin (NPP[22])، وVirin-EKS (NPO Vector[23]).
روش استفاده : Mamestrinبايد به ميزان ۴ ليتر در هكتار در هر نوبت استفاده شود. براي كنترل بهتر بايد هنگام محلول پاشي تمام شاخ و برگ گياهان مورد نظر آغشته به آفتكش شود.
خصوصيات فرآورده : حاوي 1012* 5.2 (PIBs) Polyhedral inclusion bodies در ليتر مي باشد.
شرايط انبارداري : بايد در دماي ۴ درجه سانتيگراد نگهداري شود.
زمان نگهداري : در صورت نگهداري در شرايط مناسب به مدت ۲ سال ماندگاري دارد.

________________________________________
[1] Macro-organisms
[2] Predatores
[3] Parasitoides
[4] Biochemical agents
[5] Semiochemicals
Insect Growth Regulators (IGRs) [6]
[7] Natural Plant Regulators
[8] Enzymes
[9] Chemical active ingredient
[10] Agrochemicals
[11] Green label
[12] Lepidoptera
[13] Homoptera
[14] Microbial pathogens
[15] Inoculum
[16] Diptera
[17] Hymenoptera
[18] Coleoptera
[19] Insecticidal baculovirus
[20]اسامي داخل پرانتز نام شركتهاي توليدكننده مي باشند.
[21] نام شركت توليدكننده
[22] نام شركت توليدكننده
[23] نام شركت توليدكننده

عامل كنترل كننده بيولوژيکي ( نام عمومي ): Spodoptera exigua nucleopolyhedrovirus
نام علمي :. Spodoptera exigua multicapsid nucleopolyhedrovirus
ساير نامها: Spodoptera exigua nucleopolyhedrovirus، SeNPV و SeMNPV .
منشأ : در طبيعت به فراواني يافت مي شود و از كرم برگخوار كارادرينا Spodoptera exigua جدا شده است.
آفا ت هدف : براي كنترل كرم برگخوار كارادرينا Spodoptera exigua مصرف مي شود .
محصولات هدف : براي استفاده روي محصولات مختلفي مانند پنبه، سبزيها، انگور و گياهان زينتي و همچنين در گلخانه ها براي محصولات سبزي و زينتي توصيه مي شود.
فعاليت بيولوژيكي : حشره كش بيولوژيكي (باكولوويروس).
فرمولاسيون : پودر با قابليت ترشوندگي((WP و مايع liquid concentrate .
نام تجاري : (Brinkman) وSpod-X (Certis)، (Applied Chemicals) Ness-E و .Ness-A
روش استفاده : بايد زمان ظهور حشرات بالغ رديابي شود و در زمان تخم ريزي به كار رود. براي كنترل بهتر بايد هنگام محلول پاشي تمام شاخ و برگ گياهان مورد نظر آغشته به آفتكش شود.
خصوصيات فرآورده : پيكره هاي كروي و كشيده ويروس در ماتريكس پروتيين كريستالي[۱] قرار دارند و فرآورده بايد عاري از باكتري هاي بيماريزاي انساني باشد.
شرايط انبارداري : در جاي خشك و خنك نگهداري شود. فرمولاسيون مايع بايد در يخچال نگهداري شود ولي نبايد يخ بزند.
زمان نگهداري : فرمولاسيون مايع بايد در مدت ۳ ماه مصرف شود ولي فرمولاسيون پودر با قابليت ترشوندگي تا ۱ سال قابل نگهداري است.

مكانيسم عمل حشره كشهاي ويروسي : حشرات با خوردن باكولوويروسها آلوده مي شوند. ويروسهاي اين خانواده پس از ورود به بدن لارو وارد همولنف مي شوند. در روده مياني، پوشش پروتييني ويروس حل شده و ويريونهاي بيماريزا رها مي شوند. ويريونها به سلولهاي روده مياني و هسته آنها حمله ور شده و در آنجا تكثير مي شوند. سپس به سطح سلولهاي روده مياني آمده و دوباره وارد همولنف حشره مي شوند و جذب سلولهاي حساس مي گردند و به هسته اين سلولها حمله ور مي شوند. مدت زمان لازم از مرحله خوردن تا همانندسازي به سن لاروي حشره و دما بستگي دارد و در كل در مقايسه با حشره كشهاي شيميايي كندتر عمل مي كنند.

باكتريها
فرآورده هاي تهيه شده از باكتريها در مقايسه با ويروسها گستردگي بسيار بيشتري دارند و به صورت حشره كش، قارچ كش، باكتري كش، نماتدكش و علف كش هاي بيولوژيكي در بازار عرضه مي شوند. برخي از اين فرآورده ها عوامل تسريع و يا تنظيم كننده رشد[۲] هستند.
اگرچه باكتري هاي بيماريزاي حشرات بسيار متعدد و متنوعند ولي فقط تعداد اندكي از آنها از نظر تجاري به عوان حشره كش مورد استفاده قرار مي گيرند..مهمترين آنها باكتريBacillus thuringiensis (Bt) است كه معروفترين و پركاربردترين آفتكش بيولوژيكي است. امروزه Bt تنها حشره كش ميكروبي است كه در بيشتر كشورهاي جهان مصرف مي شود. شركتهاي متعددي در دنيا از اين باكتري براي توليد فرآورده هاي مختلف با نامهاي تجاري گوناگون و فرمولاسيون هاي مختلف براي مبارزه با آفات زيادي روي محصولات زراعي، سبزيها و صيفي، گلها و گياهان زينتي استفاده مي كنند. اين آفتكش برخلاف آفتكشهاي شيميايي تا زمان برداشت نيز روي محصولات مختلف خوراكي قابل استفاده است و به دليل عملكرد انتخابي، براي ساير ارگانيسم هاي زنده خطري ندارد. فعاليت حشره كشي توكسين استرين هاي مختلف Bt با هم متفاوت است، با اين وجود مجموعه دلتا- اندوتوكسين هاي Btبا بيشترين خاصيت حشره كشي روي گونه هاي وسيعي از راسته هاي سخت بالپوشان، بالپولكداران و دوبالان مؤثر است. سميت برخي از دلتا- اندوتوكسين هاي Bt با حشره كشهاي فسفره آلي كه كاربرد وسيعي هم دارند برابر است. توكسين هاي Bt برخلاف حشره كشهاي فسفره آلي بسيار اختصاصي هستند و به همين دليل به بيشتر حشرات مفيد و ارگانيسم هاي زنده آسيب نمي زنند، به علاوه در طبيعت تجزيه مي شوند و پايدار نيستند. باكتري Bt يك نوع توكسين با نام بتا- اگزوتوكسين نيز توليد مي كند كه مقاوم به دما مي باشد كه در كشاورزي مصرف ندارد زيرا سميت آن محدود به حشرات نيست. بر اساس قوانين و مقررات ثبت آفتكش هاي ميكروبي EPA، فرآورده هاي بيولوژيك بر اساس باكتري Bt بايد فاقد بتا اگزوتوكسين باشند. از دهه ۱۹۸۰ ميلادي به دليل مقاومت حشرات به آفتكشهاي شيميايي و يا ممنوع شدن استفاده از برخي آفتكشها، استفاده تجاري از Btبه شدت رواج يافت.
امروزه فرآورده هاي تجاري گوناگوني به صورت حشره كش عرضه مي شود. حشره كشها كاملاً اختصاصي هستند و هر زيرگونه يا سويه[۳]، آفات خاصي را روي ميزبانهاي مشخصي كنترل مي كند. ۳۴ زيرگونه Bt شناخته شده است كه تعدادي از زيرگونه هايي كه استفاده از آنها رايج تر است عبارتند از:
زيرگونه kurstaki عليه حشرات گروه Plutella از راسته بالپولكداران مانند پروانه پشت الماسيPlutella xylostella روي سبزيجات، درختان ميوه، ذرت و غلات دانه ريز و درختان جنگلي و زينتي به كار مي رود.
زيرگونه aizawai عليه حشرات گروه Spodoptera از راسته بالپولكداران و آفات مقاوم يا نه چندان حساس به زيرگونه kurstaki مانند گونه هاي Spodoptera ،Heliotis ، Helicoverpa ، Pierisو Ostrinia nubialis روي محصولات زراعي سبزيها، پنبه، ذرت، درختان ميوه و گياهان زينتي به كار مي رود.
زيرگونه tenebrionis عليه سخت بالپوشان مانند سوسك كلرادو سيب زميني Leptinotarsa decemlineata روي گياهان خانواده Solanaceae به ويژه سيب زميني توصيه مي شود.
زيرگونه japonensis عليه سخت بالپوشان خاكزي روي گياهان زينتي، فضاهاي سبز و چمن ها مصرف مي شود.
زيرگونه israelensis عليه حشرات راسته دوبالان در محيط هاي آبي و گلخانه ها كاربرد دارد.
فرآورده هاي تجاري به صورت تركيب زيرگونه هاي kurstaki و ساير زيرگونه ها مانند aizawai براي كنترل توأم حشرات راسته بالپولكداران و سخت بالپوشان نيز تهيه شده است. غير از Bt باكتري هاي ديگري نيز در كنترل حشرات مؤثر هستند كه اگرچه در مقايسه با Bt كاربرد محدودتري دارند ولي در مديريت تلفيقي آفات جايگاه مهمي دارند.
برخي از زيرگونه هاي ثبت شده عبارتند از:

عامل كنترل كننده بيولوژيکي ( نام عمومي ):
acillus thuringiensis strains for control of Plutella group of Lepidoptera
نام علمي :subsp. kurstaki (Btk and related types) Bacillus .
آفا ت هدف : براي كنترل لاروهاي Lepidoptera ، به ويژه پروانه پشت الماسي Plutella xylostella و ساير آفات سبزي و جنگلي مصرف مي شود.
محصولات هدف : سبزيها، ميوه ها، ذرت، غلات دانه ريز، در باغها و جنگلها.
فرمولاسيون : حشره كش هاي Btبه صورت تركيبي از كريستال هاي اندوتوكسين و اسپورهاي زنده باكتري عرضه مي شود و فرمولاسيون هاي مختلفي مانند سوسپانسيون(تعليق) (SC)، طعمه گرانول شده(GB)، طعمه آماده مصرف(RB)، سوسپانسيون امولسيون(SE)، گرانول(GR)، امولسيون روغني غليظ(OF)، پودر قابل گردپاشي(DP)، گرانول قابل پخش در آب(WG) و پودر با قابليت ترشوندگي(WP) به صورت تجاري توليد مي شود. در برخي موارد فرآورده هاي حاصل به صورت كپسولي[۴] در سلولهاي باكتري Pseudomonas fluorescens Migula تهيه و عرضه مي گردد. اين فرمولاسيون را Cell Cap نيز مي نامند.
نام تجاري : با بيش از ۳۰ نام تجاري توسط شركتهاي مختلف عرضه مي گردد مانند:
Biobit (Valent BioSciences) وBactospeine ، Foray، (Isagro)وBactucide(Caffaro)،
(Valent BioSciences)و(Rincon-Vitova)، DiPel(Biocontrol Network)، Baturad(Cequisa)،
Scutello 2x (Biobest)و Scutello، Koppert)).Bactospeine Koppert

[1] Crystalline protein matrix
[2] Plant growth promoter regulator (PGPRs)
[3] استرين(strain)

محصولات باغی/ زراعی، آفات عمده و عوامل کنترل کننده

*زمان مبارزه از طرق بایولپ:

بر اساس اطلاعیه های پیش آگاهی و اطلاعات دریافتی از طریق تله ها و تحلیل آماری پیک پرواز و حداکثر ۳ روز بعد از پیک پرواز برای لاروهای پروانه ای سنین یک و دو

^ زمان مبارزه از طرق بایوبیت:

بر اساس اطلاعیه های پیش آگاهی و اطلاعات دریافتی از طریق تله ها و تحلیل آماری پیک پرواز و حداکثر 3 روز بعد از پیک پرواز برای لاروهای پروانه ای سنین یک و دو

کود هاي زیستی و ارتباط با محیط زیست

بروز مشكلات‌ اقتصادی‌ و زیست‌ محیطی‌ ناشی‌ از مصرف‌ بی‌ رویه‌ كودهای‌ شیمیایی‌ و نیز توجه‌ به ‌قابلیت‌های‌ ذاتی‌ بسیار جالب‌ و متنوع‌ موجودات‌ خاكزی‌ و به‌ ویژه‌ میكروارگانیسم‌ها موجب‌ گردیده‌ كه‌ یكی‌ از مهمترین‌ و كاربردی‌ ترین‌ زمینه‌های‌ مورد تحقیق‌ در مطالعات‌ علمی‌ روز، تلاش‌ برای‌ تولید كودهای ‌زیستی‌ باشد. كودهای‌ زیستی‌ به‌ مواد حاصلخیز كننده‌ای‌ اطلاق‌ می‌شود كه‌ حاوی‌ تعداد كافی‌ از یك‌ یا چند گونه‌ از ارگانیسم‌های‌ مفید خاكزی‌ هستند كه‌ روی‌ مواد نگهدارنده‌ مناسبی‌ عرضه‌ می‌شوند.
این‌اصطلاح‌ گاهی‌ برای‌ موادی‌ كه‌ فقط حاوی‌ فراورده‌های‌ این‌ موجودات‌ هستند نیز بكار برده‌ می‌شود. كودهای‌ زیستی‌ یا بیولوژیك‌ بصورت‌ مایه‌ تلقیح‌ میكروبی‌، برای‌ تامین‌ یك‌ یا چند عنصر غذایی‌ مورد نیاز گیاه‌، نیز تعریف‌ می‌شوند. این‌ مواد بصورت‌ تلقیح‌ با بذر، خاك‌ و یا كودهای‌ آلی‌ (كمپوست‌) مصرف‌ می‌شوند.

الف‌) تثبیت‌ بیولوژیكی‌ ازت‌:

باسابقه‌ترین‌ و در حال‌ حاضر رایج‌ترین‌ انواع‌ كودهای‌ زیستی‌، مربوط به‌ باكتری‌های‌ تثبیت‌ كننده‌ ازت‌ است‌ كه‌ از بین‌ آنها انواعی‌ كه‌ توان‌ برقراری‌ ارتباطهای‌ همزیستی‌ با گیاهان‌ را دارند به‌ دلیل‌ كارایی‌ بیشتر درجذب‌ مقدار قابل‌ توجهی‌ ازت‌ مولكولی‌، كاربرد وسیع‌تری‌ پیدا كرده‌اند. در سطح‌ جهانی‌، مجموع‌ مقدار ازتی‌ كه‌ از طریق‌ این‌ همزیستی‌ به‌ خاك‌ اضافه‌ می‌شود حدود ۷۰ تا ۸۵ میلیون‌ تن‌ در سال‌ برآورد شده‌است‌.
به‌ عبارت‌ دیگر، حدود ۶۵ درصد كل‌ ازت‌ مصرفی‌ در كشاورزی‌ از طریق‌ تثبیت‌ بیولوژیكی‌ صورت‌ می‌گیرد و این‌ امر در تولید محصولات‌ زراعی‌ در كشاورزی‌ پایدار حائز اهمیت‌ است‌. یعنی‌ این‌همزیستی‌ دارای‌ پتانسیل‌ لازم‌ برای‌ پایداری‌ خاك‌ است‌ كه‌ می‌تواند در رفع‌ كمبود دو نیاز اساسی‌ خاك‌ یعنی‌ ماده‌ آلی‌ و ازت‌ كاملا موثر باشد.
در چند دهه‌ اخیر با توجه‌ به‌ افزایش‌ جمعیت‌ و تقاضای‌ روزافزون‌برای‌ موادغذایی‌، از كودهای‌ شیمیایی‌ به‌ عنوان‌ ابزاری‌ برای‌ نیل‌ به‌ حداكثر تولید در واحد سطح‌ استفاده‌ بی‌رویه‌ شده‌ كه‌ از جمله‌ زیان‌ها و پیامدهای‌ آن‌ علاوه‌ بر اتلاف‌ سرمایه‌ و خسارات‌ مالی‌، شامل‌ آلودگی‌منابع‌ آبی‌ و خاكی‌، بر هم‌ خوردن‌ تعادل‌ عناصر غذایی‌ در خاك‌، كاهش‌ بازده‌ محصولات‌ كشاورزی‌ در اثر كمبود یا سمی‌ بودن‌ بعضی‌ عناصر، تجمع‌ مواد آلاینده‌ (نظیر نیترات‌) در اندام‌های‌ مصرفی‌ محصولات‌زراعی‌ و به‌ طور كلی‌ به‌ خطر افتادن‌ حیات‌ و سلامتی‌ انسان‌ها و سایر موجودات‌ زنده‌ بوده‌ است‌.
بروز مشكلات‌ اقتصادی‌ و زیست‌ محیطی‌ ناشی‌ از اتلاف‌ كودهای‌ شیمیایی‌ ازته‌ (در نتیجه‌ فرایندهایی‌ چون ‌تصاعد آمونیاك‌، دنیتریفیكاسیون‌ و آبشویی‌ نیترات‌) نیز ایجاب‌ نموده‌ كه‌ در سال‌های‌ اخیر سیستم‌های‌ بیولوژیك‌ تثبیت‌ كننده‌ ازت‌ به‌ عنوان‌ بخشی‌ از برنامه‌های‌ كشاورزی‌ پایدار جایگزین‌ كودهای‌ شیمیایی‌گردد.
رایج‌ترین‌ این‌ سیستم‌ها را همزیستی‌ ریزوبیوم‌ - لگومینوز تشكیل‌ می‌دهد. امروزه‌ رایج‌ترین‌ كودهای‌ میكروبی‌ عرضه‌ شده‌ در سطح‌ وسیع‌ تجارتی‌ مربوط به‌ باكتری‌های‌ تثبیت‌ كننده‌ ازت‌ و مهمترین‌انواع‌ مورد توجه‌ برای‌ استفاده‌های‌ عملی‌ شامل‌ ریزوبیوم‌ها در همزیستی‌ با لگومینوزها، فرانكیا با انواعی‌ از گیاهان‌ چوبی‌ غیر لگومینوز، آزوسپیریلوم‌ برای‌ غلات‌ و سیانو باكترها به‌ حالت‌ آزاد و یا همزیست‌ باآزولا برای‌ شالیزارهاست‌. نقش‌ ریزوبیوم‌ها در ارتقای‌ سطح‌ حاصلخیزی‌ خاك‌ بیش‌ از یك‌ قرن‌ است‌ كه‌ مورد توجه‌ بوده‌ و امتیاز این‌ باكتری‌ بر سایر دی‌ ازوتروفها، انجام‌ تثبیت‌ ازت‌ با پتانسیل‌ بسیار زیاد (درمواردی‌ حدود ۸۰۰ كیلو گرم‌ در هكتار در سال‌) در حالت‌ همزیستی‌ با خانواده‌ بقولات‌، به‌ عنوان‌ یكی‌ از وسیع‌ترین‌ خانواده‌ سلسله‌های‌ گیاهی‌ است‌. بخش‌ عمده‌ بررسی‌ها و پژوهش‌های‌ علمی‌ دربیوتكنولوژی‌ خاك‌ نیز بر روی‌ این‌ باكتری‌ صورت‌ گرفته‌ كه‌ از نظر تنوع‌ متابولیك‌، فیزیولوژیك‌ و اكولوژیك‌ در بین‌ سایر باكتری‌ها بسیار جالب‌ و شگفت‌انگیز است‌.
گرچه‌ توان‌ تثبیت‌ بیولوژیكی‌ ازت‌ مولكولی‌،خصوصیت‌ مشترك‌ همه‌ باكتری‌های‌ ریزوبیوم‌ است‌ اما در بین‌ سویه‌ها از نظر كارایی‌ و راندمان‌ تثبیت‌ ازت‌ (یعنی‌ مقدار ازت‌ تثبیت‌ شده‌ بازا هر واحد انرژی‌ دریافتی‌ از گیاه‌ میزبان‌) تفاوت‌ قابل‌ ملاحظه‌ای‌ وجوددارد. توان‌ مقاومت‌ در برابر تنش‌های‌ محیطی‌ (مانند شوری‌، خشكی‌، دما، آلودگی‌ خاك‌ با سموم‌ و فلزات‌ سنگین‌) نیز در سویه‌های‌ ریزوبیوم‌ متفاوت‌ است‌ و این‌ مشخصات‌ عمومی‌ و خصیصه‌های‌ حیاتی‌بایستی‌ در انتخاب‌ سویه‌ مورد نظر برای‌ استفاده‌ در شرایط خاص‌ مورد توجه‌ قرار گیرد.
یكی‌ از استفاده‌های‌ علمی‌ از این‌ موجودات‌ خاكزی‌ تولید تجارتی‌ مایه‌ تلقیح‌ ریزوبیوم‌ و تلقیح‌ آن‌ به‌ خاك‌ و یا بذربقولات‌ می‌باشد كه‌ در بعضی‌ كشورها مرسوم‌ شده‌ است‌.

تولید مایه‌ تلقیح‌ ریزوبیومی‌ در طی‌ چند مرحله‌ اساسی‌ زیر صورت‌ می‌گیرد:
۱ -جمع‌ آوری‌ و تفكیك‌ سویه‌های‌ جداسازی‌ شده‌: یكی‌ ازضروری‌ترین‌ مشخصه‌ها كه‌ باید به‌ عنوان‌ یك‌ معیار اصلی‌ مبنای‌ انتخاب‌ قرار گیرد، توان‌ رقابت‌ آن‌ با سویه‌های‌ ضعیف‌ و كم‌ تاثیر بومی‌ خاك‌ است‌ تا مایه‌ تلقیح‌ تهیه‌ شده‌ از آن بتواند ارزش‌ كاربرد در سطح‌مزارع‌ را داشته‌ باشد، بنابراین‌ تفكیك‌ سویه‌های‌ ریزوبیومی‌ یكی‌ از اساسی‌ترین‌ مراحل‌ تولید مایه‌ تلقیح‌ بوده‌ و در این‌ رابطه‌ از روش‌های‌ آنتی‌بیوتیكی‌، سرولوژیكی‌، ریزوبیوفاژ، و ژنتیكی‌ استفاده‌ می‌شود.روش‌ ژنتیكی‌ نسبت‌ به‌ سایر روش‌ها از دقت‌ و كارایی‌ بیشتری‌ برخوردار است‌ و به‌ عنوان‌ مثال‌، روش‌ تجزیه‌ پروفیل‌ پلاسمیدPPA) ) به‌ عنوان‌ بهترین‌ و سریع‌ترین‌ روش‌ تفكیك‌ سویه‌های‌ سینوریزوبیوم‌ملیلوتی‌ توصیه‌ شده‌ است‌.
(پلاسمیدها در داخل‌ سلول‌ باكتری‌ حامل‌ مواد ژنتیكی‌ بوده‌ و بسیاری‌ از ژن‌های‌ ضروری‌ برای‌ رشد باكتری‌ در شرایط نامساعد محیطی‌ توسط پلاسمیدها حمل‌ می‌شوند.) لازم‌ به‌ذكر است‌ كه‌ گرچه‌ تلاش‌های‌ زیادی‌ در سال‌های‌ اخیر جهت‌ اصلاح‌ ژنتیكی‌ سویه‌های‌ ریزوبیوم‌ انجام‌ شده‌ ولی‌ اكثر دست‌ آوردهای‌ مهندسی‌ ژنتیك‌ به‌ دلیل‌ ناتوانی‌ در رقابت‌ با سویه‌های‌ بومی‌ خاك‌، درشرایط مزرعه‌ چندان‌ موفق‌ نبوده‌ و بنابراین‌ بخش‌ مهمی‌ از برنامه‌های‌ تحقیقاتی‌ در جهت‌ شناخت‌ بیولوژی‌ ریزوسفر و فاكتورهای‌ موثر بر كلنیزاسیون‌ ریشه‌ متمركز شده‌ و بخش‌ دیگری‌ نیز در جهت‌ اصلاح‌ژنتیكی‌ گیاه‌ میزبان‌ برای‌ یافتن‌ ژنوتیپ‌های‌ با پتانسیل‌ سمبیوتیك‌ بالاتر و تعیین‌ روش‌های‌ زراعی‌ مناسب‌ به‌ منظور افزایش‌ كارایی‌ سیستم‌ همزیستی‌ برنامه‌ریزی‌ شده‌اند.
۲ -تكثیر و تولید توده‌ سلولی‌:
این‌ مرحله‌یكی‌ از پرهزینه‌ترین‌ قسمت‌های‌ تولید اینگونه‌ فرآورده‌های‌ میكروبی‌ می‌باشد، به‌ طوری‌ كه‌ در بسیاری‌ از كشورهای‌ تولید كننده‌ مایه‌ تلقیح‌، از مواد زائد و فرآورده‌های‌ فرعی‌ كارخانجات‌ صنایع‌ غذایی‌ به‌ عنوان‌محیط كشت‌ و تكثیر باكتری‌ استفاده‌ می‌شود (شركت‌ آمریكایی‌Lipha Tech یك‌ مایه‌ تلقیح‌ مایع‌ تولید می‌نماید كه‌ بدلیل‌ جنبه‌های‌ اقتصادی‌، فرمولاسیون‌ آن‌ تا كنون‌ مخفی‌ مانده‌ ولی‌ توانایی‌ حفظ جمعیت‌باكتری‌ در فاز ثابت‌ رشد را دارد). در ایران‌ به‌ منظور قطع‌ واردات‌ و تولید مایه‌ تلقیح‌ سویا، چند ماده‌ ارزان‌ قیمت‌ جهت‌ بررسی‌ توان‌ تكثیر باكتری‌ انتخاب‌ و مورد آزمایش‌ قرار گرفته‌ كه‌ در این‌ میان‌ رقت‌ ۲۰%عصاره‌ جوMalt exrxct ) ) توانایی‌ افزایش‌ جمعیت‌ باكتری‌ را دارد.
۳ -تهیه‌ حامل‌ مناسب‌:
حامل‌ باكتری‌ به‌ مواد جامد، مایع‌ یا نیمه‌ جامدی‌ اطلاق‌ می‌شود كه‌ قادر به‌ حفظ جمعیت‌ مشخصی‌ از باكتری‌ مورد نظر در مدت‌معین‌ و به‌ تعداد قابل‌ قبولی‌ باشد. بنابراین‌ مهمترین‌ ویژگی‌ یك‌ حامل‌ توانایی‌ حفظ جمعیت‌ مناسبی‌ از باكتری‌ در فاصله‌ زمانی‌ تولید تا مصرف‌ آن‌ در مزرعه‌ می‌باشد. در بسیاری‌ از كشورهای‌ پیشرفته‌ مانندامریكا، كانادا، روسیه‌ و استرالیا از پیت‌ به‌ عنوان‌ حامل‌ استفاده‌ می‌شود كه‌ متاسفانه‌ در ایران‌ معادن‌ قابل‌ بهره‌برداری‌ ندارد و به‌ همین‌ دلیل‌ همواره‌ مایه‌ تلقیح‌ سویا از خارج‌ تهیه‌ می‌شود.
نتایج‌ آزمایشات‌ انجام‌شده‌ با كمپوست‌ باگاس‌، كمپوست‌ فیلتر كیك‌، ذغال‌ سنگ‌، بنتونیت‌ و ورمیكولیت‌ خام‌ نشان‌ داده‌ كه‌ تیمار كمپوست‌ باگاس‌ می‌تواند به‌ عنوان‌ حامل‌ جهت‌ مایه‌ تلقیح‌ سویا استفاده‌ شود. از جمله‌ سیستم‌های‌همزیستی‌ ریزوبیوم‌ - لگومینوز كه‌ در ایران‌ بیشتر مورد تحقیق‌ و بررسی‌ بوده‌ و می‌توان‌ به‌ آن‌ اشاره‌ كرد، همزیستی‌ گیاه‌ سویا با باكتری‌ برادی‌ ریزوبیوم‌ ژاپونیكوم (Bradyrhizobium japonicum) ،همزیستی‌ گیاه‌ یونجه‌ با باكتری‌ سینوریزوبیوم‌ ملیلوتی‌ (Sinorhizobium meliloti) ، همزیستی‌ گیاه‌ شبدر با باكتری‌ ریزوبیوم‌ تریفولی‌ (Rhizobium trifoli)و همزیستی‌ لوبیا و نخود با باكتری‌ریزوبیوم‌ لگومینوزاروم‌ (Rhizobium legumiosarom) است‌. این‌ سیستم‌های‌ همزیستی‌ می‌توانند علاوه‌ بر تامین‌ نیاز ازتی‌ گیاه‌ میزبان‌، در افزایش‌ حاصلخیزی‌ خاك‌های‌ زیر كشت‌ و یا تهیه‌ بخشی‌ ازازت‌ مورد نیاز گیاهان‌ در تناوب‌ زراعی‌ بسیار موثر باشند.
نكته‌ مهم‌ در برقراری‌ این‌ همزیستی‌ها انتخاب‌ موثرترین‌ باكتری می‌باشد كه‌ بتواند در شرایط خاك‌ مورد نظر با رقم‌ گیاهی‌ مورد تحقیق‌ دارای‌ حداكثربازده‌ باشد. ضمنا مصرف‌ بی‌ رویه‌ كودهای‌ ازته‌ در مراحل‌ مختلف‌ رشد گیاهان‌ بقول‌ نیز موجب‌ از بین‌ رفتن‌ و یا تضعیف‌ گره‌های‌ موجود در ریشه‌ می‌گردد كه‌ محتوی‌ میلیون‌ها باكتری‌ ریزوبیوم‌ هستند. این‌ مسئله‌در مزارع‌ یونجه‌ خوزستان‌ و لوبیا در همدان‌ كاملا مشهود است‌.
سیانو باكترها(Cianobacter) نیز یك‌ دسته‌ دیگر از میكروارگانیسم‌های‌ مهم‌ تثبیت‌ كننده‌ ازت‌ در خاك‌ می‌باشند كه‌ تحقیقات‌ جهانی‌ درباره‌آنها سابقه‌ طولانی‌ داشته‌ و هم‌ اكنون‌ در بسیاری‌ از كشورها به‌ عنوان‌ كود بیولوژیك‌ ازته‌ مصرف‌ می‌شوند. مطالعه‌ سیانو باكترها در شالیزارهای‌ شمال‌ ایران‌ جهت‌ امكان‌ كاربرد آنها در مزارع‌ برنج‌ نشان‌ داده‌ كه‌جنس‌های‌ مهم‌ و غالب‌ این‌ مناطق‌ شامل‌ آنابنا (در گرگان‌، ساری‌ و انزلی‌)، ایسلوتاریا (در رشت‌) و نوستوك‌ (در گرگان‌) است‌ كه‌ بررسی‌ قدرت‌ تثبیت‌ ازت‌ جنس‌های‌ فوق‌ نیاز به‌ مطالعات‌ تكمیلی‌ است‌. ازتوباكتر كروكوكوم‌(Azotobacter Crococum) نیز یك‌ باكتری‌ آزاد زی‌ تثبیت‌ كننده‌ ازت‌ است‌ كه‌ می‌تواند هورمون‌های‌ محرك‌ رشد گیاه‌ و بعضی‌ مواد كنترل‌ كننده‌ قارچ‌ها را سنتز كند. امروزه‌ بسیاری‌كشورها از كود ازتوباكتری‌ برای‌ محصولات‌ مختلف‌ از جمله‌ غلات‌، صیفی‌جات‌ و سبزیجات‌ استفاده‌ می‌كنند كه‌ دارای‌ اثرات‌ چشمگیری‌ بر روی‌ وزن‌ خشك‌ اندام‌های‌ هوایی‌، توسعه‌ سیستم‌ ریشه‌ای‌ وعملكرد گیاه‌ می‌باشد. تحقیقات‌ انجام‌ شده‌ در ایران‌ نشان‌ می‌دهد كه‌ این‌ باكتری‌ به‌ همراه‌ كود دامی‌ و كمپوست‌ دارای‌ اثرات‌ معنی‌ داری‌ بر روی‌ وزن‌ و تعداد خوشه‌های‌ گندم‌ بوده‌ و می‌تواند جایگزین‌ مناسبی‌برای‌ كودهای‌ ازته‌ باشد. آزوسپیریلوم‌ نیز می‌تواند به‌ طور همزیست‌ با گیاهان‌ مهم‌ زراعی‌ مانند انواع‌ غلات‌ (بخصوص‌ گندم‌ و ذرت‌) به‌ تثبیت‌ ازت‌ مولكولی‌ پرداخته‌ و به‌ عنوان‌ یك‌ كود بیولوژیك‌ مورد توجه‌قرار گیرد.
این‌ باكتری‌ توانایی‌ تولید هورمون‌های‌ رشد گیاهی‌ را نیز دارد و تلقیح‌ گیاه‌ با آن‌ می‌تواند موجب‌ افزایش‌ سیستم‌ ریشه‌ای‌ و افزایش‌ معنی‌دار وزن‌ خشك‌ ریشه‌ و اندام‌های‌ هوایی‌ گیاه‌ گردد. در ایران‌ تنهامورد استفاده‌ از كودهای‌ زیستی‌ ازته‌، مصرف‌ باكتری‌ برادی‌ ریزوبیوم‌ ژاپونیكوم‌ در زراعت‌ سویا و یا تلقیح‌ بذور سویا با نیتراژن‌ قبل‌ از كشت‌ است‌. این‌ امر موجب‌ تثبیت‌ ازت‌ و افزایش‌ جذب‌ آن‌ و در مواردی‌جذب‌ آهن‌ توسط گیاه‌ می‌گردد. هم‌ اكنون‌ بررسی‌هایی‌ جهت‌ جمع‌آوری‌ سویه‌های‌ بومی‌ ریزوبیوم‌، انتخاب‌ انواع‌ برتر و استفاده‌ از آنها برای‌ تولید مایه‌ تلقیح‌ سویا در داخل‌ كشور، به‌ منظور كاهش‌ مصرف‌كودهای‌ ازته‌ در دست‌ انجام‌ است‌ و با توجه‌ به‌ پتانسیل‌ با ارزش‌ بسیاری‌ دیگر از ریزوبیوم‌ها در تثبیت‌ ازت‌، رواج‌ مصرف‌ كودهای‌ شیمیایی‌ در كشت‌ گیاهان‌ میزبان‌ آنها بسیار عجیب‌ و غیر قابل‌ توجیه‌ به‌ نظرمی‌رسد.
امید است‌ با برنامه‌ریزی‌ دقیق‌ در جهت‌ اتكا به‌ همزیستی‌ مفید ریزوبیوم‌ها به‌ عنوان‌ منبع‌ اصلی‌ تامین‌ ازت‌ خاك‌ شاهد پایداری‌ خاك‌های‌ زیر كشت‌ كشورمان‌ باشیم‌. از جمله‌ برنامه‌های‌ وسیع‌ تحقیقاتی‌در جهان‌ به‌ منظور كاربرد بیشتر بیوتكنولوژی‌ در افزایش‌ سطح‌ حاصلخیزی‌ خاك‌ها می‌توان‌ به‌ تولید سوش‌های‌ میكروبی‌ با قدرت‌ تاثیر و كارایی‌ بیشتر (سوش‌های‌ برتر)، امكان‌ انتقال‌ ژن‌های‌ عامل‌ تثبیت‌ ازت‌مولكولی‌ به‌ سایر گیاهان‌ و یا به‌ سایر میكروارگانیسم‌ها، جستجوی‌ گونه‌ها و سوش‌های‌ جدید در مناطق‌ بررسی‌ نشده‌، و توسعه‌ توان‌ برقراری‌ همزیستی‌ تثبیت‌ ازت‌ از لگومینوزها به‌ سایر گیاهان‌ و بخصوص‌غلات‌ اشاره‌ كرد.
پاراسیونیا كه‌ تنها گیاه‌ غیر لگوم‌ همزیست‌ با ریزوبیوم‌هاست‌ به‌ عنوان‌ یك‌ الگو یا مدل‌ تجربی‌ منحصر به‌ فرد در بررسی‌های‌ مهندسی‌ ژنتیك‌، به‌ منظور تعمیم‌ پدیده‌ همزیستی‌ به‌ گیاهان‌ دیگر وبخصوص‌ امكان‌ ایجاد گره‌های‌ تثبیت‌ كننده‌ ازت‌ بر روی‌ ریشه‌ محصولات‌ استراتژیك‌ مورد استفاده‌ قرار دارد

ب‌) قارچ‌های‌ میكوریزا و میكروارگانیسمای‌ حل‌ كننده‌ فسفات‌:

یكی‌ از پایه‌های‌ اساسی‌ كشاورزی‌پایدار، استفاده‌ كارآمد از كودهای‌ شیمیایی‌ و بخصوص‌ كودهای‌ فسفاته‌ است‌. این‌ كودها دارای‌ تحرك‌ كمی‌ در خاك‌ بوده‌ و طی‌ واكنش‌هایی‌ با عناصر خاك‌ (تركیب‌ فسفات‌ با كلسیم‌، منیزیم‌، آهن‌، روی‌، ...)بصورت‌ نامحلول‌ درآمده‌ و بازده‌ مصرفی‌ آنها كاهش‌ می‌یابد. بنابراین‌ بایستی‌ در مدیریت‌ استفاده‌ از كودهای‌ فسفاته‌ تجدید نظر صورت‌ گرفته‌ و به‌ روش‌های‌ نوین‌ مانند روش‌های‌ بیولوژیك‌ توجه‌ بیشتری‌معطوف‌ گردد.
تحقیقات‌ انجام‌ شده‌ در داخل‌ و خارج‌ كشور بر روی‌ قارچ‌های‌ میكوریزا و نیز میكروارگانیسم‌های‌ حل‌ كننده‌ فسفات‌، نشان‌ دهنده‌ كارایی‌ بالای‌ روش‌های‌ بیولوژیك‌ در افزایش‌ فسفر قابل‌ جذب‌گیاهان‌ است‌. قارچ‌های‌ میكوریزا كه‌ در همزیستی‌ با انواع‌ مختلف‌ گیاهان‌ به‌ اجرای‌ نقش‌ می‌پردازند كارایی‌ و توانایی‌ بسیار بالایی‌ از نظر تامین‌ فسفر مورد نیاز گیاه‌ نشان‌ داده‌، به‌ طوری‌ كه‌ سایر فواید مهم‌ حاصل‌از همزیستی‌ میكوریزایی‌ مانند جذب‌ بیشتر بعضی‌ از عناصر پرمصرف‌ و كم‌ مصرف‌ (به‌ عنوان‌ مثال‌، افزایش‌ جذب‌ ازت‌، پتاس‌، كلسیم‌، منیزیم‌، منگنز، آهن‌)، جذب‌ بهتر آب‌، تولید هورمون‌های‌ محرك‌ رشدگیاه‌ و بالاخره‌ پتانسیل‌ مقابله‌ با عوامل‌ بیماریزا ریشه‌، تحت‌ الشعاع‌ مسئله‌ جذب‌ فسفر توسط آنها قرار گرفته‌ است‌.
این‌ قارچ‌ها بدرون‌ سلول‌های‌ كورتكس‌ راه‌ یافته‌ و سپس‌ با استفاده‌ از مواد فتوسنتزی‌ ریشه‌ به‌سرعت‌ تكثیر و با گسترش‌ ریسه‌ خود بدرون‌ خاك‌، جذب‌ عناصر غذایی‌ و بویژه‌ فسفر را افزایش‌ می‌دهند. در حال‌ حاضر بعضی‌ از انواع‌ این‌ قارچ‌ها به‌ طور تجارتی‌ تولید و برای‌ تلقیح‌ خاك‌ نهالستان‌ها وخزانه‌های‌ كشت‌ گیاهان‌ مختلف‌ مورد استفاده‌ می‌باشند و امكان‌ تولید انبوه‌ انواع‌ موثر برای‌ گیاهان‌ زراعی‌ در دست‌ بررسی‌ است‌. مهمترین‌ قارچ‌های‌ اندومیكوریزا، وزیكولار آرباسكولار (Vesicular arbuscular) از رده‌ زیگوسیت‌ها و راسته Glomales است‌ كه‌ به‌ طور همزیست‌ با ریشه‌ بسیاری‌ از گیاهان‌ زراعی‌، غلات‌ و حبوبات‌ فعالیت‌ داشته‌ و اثر كیفی‌ مثبت‌ در تغذیه‌ فسفری‌ گیاه‌ میزبان‌، بویژه‌در خاك‌های‌ با مقدار فسفات‌ قابل‌ جذب‌ كم‌ دارند.
قارچ‌های‌ اكتومیكوریزا عمدتا از جنس‌های‌ Boletus و Tricholoma در ریشه‌ درختان‌ كاج‌ نیز نقش‌ مهمی‌ در تغذیه‌ و رشد درختان‌ دارند. به‌ طور كلی‌اگر چه‌ اثرات‌ قارچ‌های‌ میكوریزا بر روی‌ رشد گیاه‌ میزبان‌ و جذب‌ عناصر غذایی‌ بر حسب‌ نوع‌ خاك‌ و نوع‌ قارچ‌ همزیست‌ متفاوت‌ است‌ اما در هر حالت‌ مثبت‌ و معنی‌دار است‌. ضمنا تحقیقات‌ نشان‌ داده‌ كه‌ دراكثر موارد بین‌ قارچ‌های‌ میكوریزا و باكتری‌ ریزوبیوم‌ یك‌ اثر سیزژیستی‌ در تثبیت‌ ازت‌ و افزایش‌ وزن‌ غده‌های‌ ریشه‌ای‌ در گیاه‌ وجود دارد. اما میكروارگانیسم‌های‌ حل‌ كننده‌ فسفات‌(PSM) بصورت‌ساپروفیت‌ در منطقه‌ ریشه‌ (ریزوسفر) فعالیت‌ نموده‌ و با مصرف‌ ترشحات‌ ریشه‌، تركیبات‌ نامحلول‌ فسفات‌ (مانند تری‌ كلسیم‌ فسفات‌) را بصورت‌ محلول‌ قابل‌ جذب‌ گیاه‌ در می‌آورند.
این‌ میكروارگانیسم‌های ‌آزاد زی‌ بصورت‌ كودهای‌ میكروبی‌ فسفاته‌ در سطح‌ تجارتی‌ عرضه‌ شده‌اند كه‌ هر چند كارایی‌ میكوریزا را ندارند ولی‌ اثرات‌ سینرژیستی‌ حاصل‌ از تلقیح‌ مشترك‌ آنها مورد توجه‌ قرار گرفته‌ است‌.
بررسی‌فراوانی‌ نسبی‌ میكروارگانیسم‌های‌ حل‌ كننده‌ فسفات‌ در خاك‌های‌ نواحی‌ مختلف‌ كشور نیز نشان‌ می‌دهد كه‌ قارچ‌ها ۴۶,۷۵، باكتری‌ها ۴۰,۳ و اكتینومیست‌ها ۱۲,۹۹ درصد كل‌PSM فعال‌ را در خاك‌های‌ریزوسفری‌ بخود اختصاص‌ داده‌اند. با توجه‌ به‌ مصرف‌ سالانه‌ نزدیك‌ به‌ یك‌ میلیون‌ تن‌ كود دی‌ آمونیوم‌ فسفات‌ در ایران‌، بازده‌ پایین‌ كودهای‌ فسفاته‌ در خاك‌های‌ آهكی‌ كشور و همچنین‌ پیامدهای‌ حاصل‌ از زیاده‌ روی‌ در مصرف‌ این‌ كودها (آلودگی‌ آب‌های‌ سطحی‌ با ذرات‌ خاكی‌ غنی‌ از فسفر و یا كاهش‌ عملكرد گیاهان‌ در نتیجه‌ كم‌ شدن‌ جذب‌ روی‌ و آهن‌ و یا تجمیع‌ بیش‌ از حد بور، منگنز و یا مولیبدون‌ درگیاهان‌) شایسته‌ است‌ كه‌ در زمینه‌ تامین‌ فسفر مورد نیاز گیاهان‌ از طریق‌ كودهای‌ میكروبی‌ فسفاته‌ توجهات‌ بیشتری‌ صورت‌ گیرد. تحقیقات‌ انجام‌ شده‌ بر روی‌ گندم‌ آبی‌ در نقاط مختلف‌ كشور بیانگر اقتصادی ‌بودن‌ تولید و استفاده‌ از آنها بجای‌ كودهای‌ شیمیایی‌ فسفاته‌ است‌.

ج -باكتری‌های‌ ریزوسفری‌ مولد سیدروفور:

این باكتری ها به‌ عنوان‌ ریزوباكتری‌های‌ افزاینده‌ رشد گیاه‌ توصیف‌ می‌شوند. این‌ گروه‌ ازحاصلخیزكننده‌ها با تولید تركیب‌های‌ آلی‌ خاص‌ كه‌ قادر به‌ تشكیل‌ كلات‌ با آهن‌ فریك‌ هستند می‌توانند در كنترل‌ مقدار آهن‌ قابل‌ جذب‌ در ریزوسفر موثر باشند. این‌ باكتری‌ها بیشتر از جنس‌ پسودوموناس‌ بوده ‌اما لیست‌ انواع‌ دیگر آنها در حال‌ گسترش‌ است‌. ثابت‌ شده‌ كه‌ تولید و ترشح‌ سیدروفورهایی‌ مانند ریزوباكتین‌(Rhizobactine) می‌تواند در شرایط كمبود آهن‌ محیط، در قابلیت‌ جذب‌ آن‌ برای‌ لگومینوزها موثر باشد.
همچنین‌ تحقیقات‌ نشان‌ می‌دهد كه‌ باكتری‌ ریزوبیوم‌ تریفولی‌ در گره‌های‌ ریشه‌ شبدر علاوه‌ بر تثبیت‌ ازت‌ خاك‌ (گاهی‌ تا Kg/ha ۱۷۰ در سال‌) توانایی‌ تولید سیدروفور داشته‌ و تلقیح‌ آنها به‌ گیاه ‌میزبان‌ می‌تواند به‌ طور چشمگیری‌ در قابلیت‌ جذب‌ آهن‌ خاك‌ موثر باشد. به‌ هر حال‌، اگر چه‌ تلقیح‌ گیاهان‌ با این‌ قبیل‌ ریزوباكترها بیشتر در سطح‌ برنامه‌های‌ تحقیقاتی‌ انجام‌ شده‌، اما نتایج‌ رضایت‌ بخشی‌ كه‌ به‌همراه‌ داشته‌ امكان‌ كاربرد وسیع‌ آنرا امیدبخش‌ جلوه‌ می‌دهد. گروه‌ دیگر باكتری‌های‌ ریزوسفری‌ به‌ عنوان‌ عامل‌ بیوكنترل‌ مورد توجه‌ قرار گرفته‌اند. به‌ عنوان‌ مثال‌ برخی‌ از سویه‌های‌ ریزوبیوم‌ می‌توانند با تولیدمتابولیت‌های‌ سمی‌ (ریزوبیوتوكسین(Rhizobiotoxine = از ایجاد بیماری‌های‌ ریشه‌ توسط قارچ‌هایی‌ مانند فیتوفتورا (Phitophtora) و ریزوكتونیا(Rhizoctonia) جلوگیری‌ كرده‌ و در حفظ سلامت‌ گیاه‌ موثر واقع‌ شوند.

د- میكروارگانیسم‌های‌ تجزیه‌ كننده‌ سلولز:

این‌ گروه‌ شامل‌ انواعی‌ از قارچ‌ها و باكتری‌ها و یا آنزیم‌های‌ استخراج‌ شده‌ از آنها می‌باشد كه‌ برای‌ تبدیل‌ سریعتر بازمانده‌های‌ آلی‌ و تولید كمپوست‌ مورد استفاده‌ قرار می‌گیرند. البته‌ از بعضی‌ انواع‌ كرم‌های‌ خاكی‌ نیز بمنظور تولید كمپوست‌ استفاده‌ می‌شود كه‌ بنام‌ ورمی‌ كمپوست‌ خوانده‌ می‌شود. تولید كود آلی‌ (كمپوست‌) بطریقه ‌بیوتكنولوژی‌ و از كلیه‌ منابع‌ آلی‌ از جمله‌ زباله‌های‌ خانگی‌، ضایعات‌ كشاورزی‌ (باگاس‌ نیشكر، ضایعات‌ پسته‌ و چای‌، كاه‌ و كلش‌ غلات‌، سبوس‌ برنج‌ و ...) و بازیافت‌ لجن‌) فاضلاب‌های‌ شهری‌ و خانگی‌ و غیره(‌صورت‌ می‌گیرد. در تولید كود آلی‌ از اكتیواتورها(Activators ) یا تخمیركننده‌های‌ آلی‌ استفاده‌ می‌شود كه‌ شامل‌ قارچ‌های‌ جنس‌ تریكودرما(Trichoderma spp) . به‌ عنوان‌ عنصر تلقیح‌ بر روی‌ كمپوست‌ و كود برگی‌ است‌. گاهی‌ از قارچ‌های‌ هومیكولا(Humicola) و آسپرژیلوس‌(Aspergillus sp.) نیز به‌ عنوان‌ اكتیواتور استفاده‌ می‌شود. این‌ قارچ‌ها می‌توانند براحتی‌ و به‌ طور سریع‌ عمل ‌تخمیر و تجزیه‌ سلولز، همی‌ سلولز و لیگنین‌ را انجام‌ داده‌ و در تولید كمپوست‌ بسیار مفید باشند. یكی‌ از بهترین‌ روش‌های‌ دفع‌ زباله‌های‌ شهری‌ تبدیل‌ آن‌ به‌ كمپوست‌ است‌ كه‌ این‌ علاوه‌ بر كاهش‌ مشكلات ‌بهداشتی‌ و زیست‌ محیطی‌، نقش‌ مهمی‌ در تولید مواد آلی‌ دارد.
اگر كل‌ جمعیت‌ شهرنشین‌ كشور حدود ۳۰ میلیون‌ نفر و سرانه‌ تولید زباله‌ ۳۵۰ گرم‌ در روز باشد مقدار زباله‌ تولید شده‌ بالغ‌ بر ۱۰هزار تن‌ در روز و۳,۶ میلیون‌ تن‌ در سال‌ خواهد شد. بدیهی‌ است‌ كه‌ جمع‌آوری‌ و دفع‌ چنین‌ مقداری‌ از زباله‌ علاوه‌ بر هزینه‌ زیاد، مدیریت‌ و تداركات‌ گسترده‌ای‌ طلب‌ می‌كند. از آنجا كه‌ حدود ۷۰ درصد زباله‌های‌ شهری‌قابل‌ تبدیل‌ به‌ كود آلی‌ مرغوب‌ می‌باشد از این‌ طریق‌ سالیانه‌ حدود ۲,۵ میلیون‌ تن‌ كود كمپوست‌ ساخته‌ خواهد شد كه‌ نقش‌ قابل‌ توجهی‌ در باروری‌ خاك‌ها و افزایش‌ غلظت‌ عناصر غذایی‌ در خاك‌ دارد. همچنین‌ در جریان‌ این‌ تبدیل‌ حدود ۲۰۰ میلیون‌ لیتر شیرابه‌ زباله‌ نیز تولید می‌شود كه‌ برای‌ تقویت‌ خاك‌ و افزایش‌ عملكرد گیاهان‌ به‌ طور معنی‌داری‌ موثر است‌. با توجه‌ به‌ گسترش‌ شگفت‌آور گیاه Azolla filiculoides در آب‌های‌ راكد استان‌ گیلان‌، تحقیقاتی‌ در زمینه‌ تبدیل‌ این‌ ماده‌ گیاهی‌ به‌ كمپوست‌ (تهیه‌ كمپوست‌ آزولا) نیز در حال‌ انجام‌ است‌. در این‌ طریق‌ آزولا بصورت‌ لایه‌ لایه‌ (لایه‌های‌ ۱۰ سانتی‌) درداخل‌ چاله‌ها (یا جعبه‌ها) ریخته‌ شده‌ و بین‌ لایه‌ها نیز مقداری‌ كمپوست‌ آماده‌ آزولا (به‌ ضخامت‌ حدود ۳ سانتی‌متر) اضافه‌ می‌شود. به‌ مرور زمان‌ آزولا تجزیه‌ و وقتی‌ كه‌ دمای‌ كمپوست‌ در عمق‌ ۱۰ سانتی‌متری ‌با دمای‌ محیط برابر شود پایان‌ آزمایش‌ و تهیه‌ توده‌ رنگی‌ از ماده‌ گیاهی‌ است‌.
تهیه‌ كمپوست‌ از ضایعات‌ كشاورزی‌ نیز حائز اهمیت‌ است‌ و نقش‌ مهمی‌ در تهیه‌ مواد غذایی‌ خاك‌ دارد. به‌ عنوان‌ مثال‌ اگر مقدار كلش‌ برنج‌ به‌ طور متوسط حدود ۵ تن‌ در هكتار باشد با كمپوست‌ كردن‌ آن‌ حدود ۳۰ كیلوگرم‌ ازت‌، ۵ كیلوگرم‌ فسفر خالص‌، ۵ كیلوگرم‌ گوگرد، ۷۵ كیلوگرم‌ پتاسیم‌ خالص‌ و ۲۵۰ كیلوگرم‌ سیلیس‌ در هكتار بخاك‌ برمی‌گردد. با توجه‌ به‌ نقش‌ ارزنده‌ مواد آلی‌ در بهبود خصوصیات‌ فیزیكوشیمیایی‌ و حاصلخیزی‌ خاك‌، ضرورت‌ دارد در راستای‌ كشاورزی‌ پایدار نسبت‌ به‌ تامین‌ سطح‌ معقول‌ این‌ مواد در خاك‌ جهت ‌دستیابی‌ به‌ عملكرد بالقوه‌ اقدام‌ شود

بررسی مشکلات و معضلات کودهاي شیمیایی

• استفاده بی رویه از کودهاي شیمیایی در کشاورزي منجر به      آلوده شدن آب و مواد غذایی مصرفی مردم و در نهایت بروز عوارض خطرناکی در آنها      می شود. در صورتی که استفاده از کودهاي شیمیایی به صورت بی رویه باشد، وارد      آبهاي زیرزمینی و در نهایت از طریق محصولات کشاورزي وارد غذاي انسانها می شود
• میزان مصرف و نوع کودهاي شیمیایی در کشاورزي در صورتی      که بیش از حد لازم باشد علاوه بر ضرر اقتصادي که به جامعه وارد می کند مواد      غذایی مصرفی مصرف کنندگان را هم تحت تاثیر قرار می دهد.
• در صورت استفاده بیش از حد کودهاي شیمیایی در کشاورزي نیترات      هاي اضافه آن وارد آب می شود، آب توسط مردم مورد مصرف قرار می گیرد و در      نهایت در بدن به ترکیبات سرطان زا تبدیل خواهد شد.
• متاسفانه با توجه به اینکه هم نوع سموم شیمیایی و هم      میزان آن در کشاورزي، آزمایشگاه ها و ... نیاز به نظارت بیشتري دارد در کشور      شاهد کنترل ضعیف بر این مساله هستیم به طوریکه براي مثال در برخی از      آزمایشگاه ها با توجه به منبع مصرف برخی از انواع سموم هنوز مورد استفاده      قرار می گیرد.
• مصرف بی رویه کودهاي شیمیایی در بخش کشاوري موجب شیوع      سرطان معده می شود. مصرف غیر منطقی و بی رویه کودهاي شیمیایی در مزرعه ها و      باغ ها مهمترین عامل شیوع سرطان معده در کشور محسوب می شود .
• استفاده بی رویه از کودهاي شیمیایی خاك را آلوده می      کند
• در زمینه استفاده از کودهاي شیمیایی در مزارع کنترلی      نمی شود .
• وجود بالاي نیترات در موادغذایی و آب آشامیدنی توسط      باکتریها در معده به ماده سرطان زاي نیتریت تبدیل می شود .
• سرطان معده شایع ترین سرطان در ایران است
• کشاورزان بااین باور غلط که کودهاي شیمیایی موجب      بازدهی بهترمحصولات آنها می شود، کودهاي شیمیایی را باقیمت هاي بالا از بازار      سیاه تهیه می کنند .
• استفاده بی رویه کودهاي شیمیایی درمزارع سبزیکاري رواج      بیشتري دارد. در صورت ساماندهی نکردن آن علاوه بر محصولات، سفره هاي آب      زیرزمینی نیز در معرض آلودگی قرار می گیرند .
• چنانچه کشاورزان بر اساس نتایج آزمون هاي آب و خاك و      توصیه هاي کارشناسان مبادرت به مصرف منطقی کودهاي شیمیایی کنند هیچ مشکلی بوجود      نخواهد آمد
• با تاکید بر اینکه کودهاي شیمیایی سبب تخریب حیاتی خاك      و » -کشاورزي پایدار با تاکید بر استفاده بهینه از سموم و کودهاي شیمیایی      تعادل موجود در آن می شوند.
• کاربرد نامتعادل کودهاي ازته ممکن است سبب کاهش پ ك و      کم شدن قابلیت دسترسی گیاهان به فسفر شود .
• همچنین استفاده مداوم از کودهاي مصنوعی سبب کاهش عناصر      کمیاب مانند روي ، آهن ، مس و منگنز خواهد شد که بر روي سلامت گیاهان ،      جانوران و انسان تاثیر خواهند گذاشت .
• مصرف کودهاي ازته در شالیزارهاي شمال ایران زیاد بوده      و از طرفی سطح آب زیرزمینی بالاست ، بنابراین امکان آلوده شدن آبهاي زیرزمینی      به نیترات در این منطقه زیاد است .
• بنابر نتایج یک تحقیق ، غلظت نیترات درچاههاي آب اطراف      شالیزارهاي بابل تعیین و مشخص شد که بین مصرف کودهاي ازته و آلودگی آبهاي      زیرزمینی به نیترات همبستگی مثبت وجود دارد
• با توجه به حد مجاز ازت نیتراتی که به وسیله سازمان      جهانی بهداشت ۴۵ میلی گرم در لیتر می باشد، ۲۵ درصد از چاه هاي نمونه برداري      شده آب مشروب شهر بابل داراي غلظتی بیش از حد مجاز بود .
• به دلیل مصرف زیاد سموم و کودها در استان مازندران ،      آمار سرطان هاي گوارشی و تنفسی چندین برابر میانگین متوسط کشور است.
• کودهاي شیمیایی مصرفی درکشورهاي توسعه یافته و درحال      توسعه سبب تشدیدخطرات جانی ناشی از افزایش اکسید ازت در اتمسفر و استراتوسفر      می شود.
• در استراتوسفر جو فوقانی اتمسفر ۲ج سبب کاهش ازن و در      نهایت افزایش درجه گرماي جهانی می شود که این پدیده به اثر گلخانه یی موسوم      است که نتیجه آن عدم ثبات آب و هوا خواهد شد.
• نظارت ارگان هاي دارو و غذا، کشاورزي و محیط زیست بر      این مساله باید با جدیت بیشتري پیگیري شود

مزایا و معایب مصرف کودهاي شیمیایی در کشاورزي
از مزایاي کودهاي شیمیایی، بهاي ارزان، کاربرد سهل و آسان، درآمد کاذب کوتاه مدت (بدون توجه به استهلاك سرمایه اصلی یعنی خاك و مواد آلی آن) است .
شیوع بیماري ها و آفات متعدد مثلا شیوع آتشک گلابی در باغ هاي گلابی کرج و قزوین، نماتد در مزارع چاي و حتی شانکر مرکبات در جنوب کشور عمدتا زاییده مصرف نامتعادل کودها می باشد .
نظرات بانک جهانی درباره مصرف کودهاي شیمیایی در ایران می تواند مؤید مصرف نامتعادل کود در کشور باشد که به شرح زیر می باشد :
توزیع نابرابر کودهاي شیمیایی، بخش خصوصی جایگاهی ندارد (تقویت بخش خصوصی و فراهم آوردن امکان رقابت فعالانه، ایجاد یک محیط تجاري و حقوقی صحیح و اتخاذ یک خط مشی پایدار و فعال از جانب دولت براي تقویت مشارکت بخش خصوصی، نظام قیمت گذاري سبب اسراف در مصرف کود شیمیایی می شود، عدم توازن بین کود شیمیایی در دسترس و کودشیمیایی مورد نیاز، ضعف تحقیق درکاربرد کود .
تجارب سایر کشورها در کنترل مصرف کود شیمیایی می تواند به مصرف متعادل کود در کشور کمک کند که در زیر به دو مورد اشاره می شود:
در انگلستان تولید گندم در هر هکتار در حدود ۷,۵ تن تثبیت شده و تولید بیشتر از آن را وزارت کشاورزي صرفا به خاطر مسایل زیست محیطی ممنوع شده است .

آشنایی با انواع کودها و مزایا و معایب

• سولفات آمونیم :

معایب :
پائین بودن درصد مواد غذایی آن (که حمل و نقل آن را دچار مشکل می کند)، عدم امکان استفاده در سیستم آبیاري تحت فشار به علت گرفتگی نازل ها (ترکیب سولفات با یون کلسیم و تشکیل گچ) (ملکوتی، م.ج. ۱۳۷۸)
مزایا :
کمتر از سایر کودهاي ازته (نظیر نیترات آمونیم) از خاك شسته می شود، سولفات علاوه بر خاصیت اصلاح کنندگی خاك جذب گیاه هم می شود. سولفت آمونیم بهترین کود ازتی براي خاك هاي قلیایی و آهکی ایران شناخته شده است (چون هم اسیدزا است و هم داراي مقداري گوگرد به عنوان ماده غذایی است)

• نیترات آمونیم :

معایب :
جاذب الرطوبه اي بودن، کلوخه اي شدن، خطر انفجار، (به هنگام انبار، نیترات آمونیم نباید در مجاورت مواد روغنی نگهداري شود. همچنین( به دلیل جذب رطوبت، درب نایلونی کیسه ها باز نشود) (ملکوتی، م.ج۱۳۷۸)

مزایا :
درصد تلفات تصعید (به صورت آمونیم) کمتر از اوره است (چون آنیون نگهدارنده آن )نیترات) قوي تر از کربنات (آنیون) موجود در اوره است. ارجحیت مصرف براي درختان میوه: به دلیل دارا بودن دو یون قابل جذب (نیترات و آمونیم بر مصرف اوره ترجیح داده می شود. در مراتع و دیمزارها مخصوصا در مناطق سردسیري، مصرف نیترات آمونیم بر اوره (در صورت تقسیط) ارحج است. نیترات آمونیم را نمی توان در شالیزارها استفاده نمود (به دلیل آبشویی سریع نیترات و عدم نیاز برنج به نیترات) تحت چنین شرایطی مصرف آمونیم ترجیح داده می شود .

راهکاري براي صرفه جویی در تولید و مصرف کودهاي شیمیایی و کاهش آلودگی هاي زیست محیطی
در کشور ما سالانه بیش از ۲,۵ میلیون تن اوره جهت تامین نیاز ازت گیاهان در صنایع کشاورزي استفاده می شود استفاده از کود اوره سبب کاهش راندمان خاك و آلودگی شدید آن ، تشکیل نمکها و کمپلکسهاي دیگر در خاك (شوره بستن) و تجمع اوره در بافت گیاهان (عامل سرطانهاي دستگاه گوارش در انسان) می گردد.
همانطور که ذکر شد مصرف کود اوره در کشور سالانه ۲,۵میلیون تن است که از این مقدار۹۰۰ هزار تن در کشور تولید و بقیه از خارج وارد می شود . این مسئله ، هزینه هاي بسیار بالایی حدود ۶۵۰ میلیون دلار را بدنبال دارد .براي جلوگیري از مضرات فراوان استفاده از کود اوره ، بهترین راه حل ، استفاده از کود اوره با پوشش گوگردي است.
با استفاده از این نوع کود ، مصرف سالانه کشور یک پنجم تا یک دهم کاهش می یابد و این در حالیست که همان اثر کود اوره (البته صرفنظر از مضرات آن ) را به همراه خواهد داشت . کشاورز یا باغداري که سالانه ۱۰۰۰ کیلو کود اوره مصرف میکند باید با قیمت یارانه اي ۴۵ هزار تومان و به قیمت آزاد ۲۶۰ هزار تومان پرداخت نماید اما اگر این کشاورز از کود اوره با پوشش گوگردي استفاده نماید علاوه بر مزایاي استفاده از این نوع کود براي زمین کشاورزي؛ مصرف کود را به ۱۰۰الی ۲۰۰ کیلو گرم کاهش می دهد این کشاورز حتی اگر این میزان کود را به قیمت آزاد نیز خریداري نماید باید مبلغ بین ۳۲ تا ۶۴ هزار تومان پرداخت نماید.
با این عمل علمی و سنجیده از به هدر رفتن ۴۵۰ میلیارد تومان یارانه زیان بار جلوگیري خواهد شد و بهره وري و عمر مفید زمین هاي کشاورزي نیز افزایش خواهد یافت.
بیش از ۹۰% از زمینهاي کشاورزي ایران آهکی با PH بالا بوده و این مسئله باعث کاهش راندمان جذب عناصر ریز مغذي که از اهمیت بالایی در رشد و نمو گیاهان برخوردارند میگردد، استفاده از کود اوره با پوشش گوگردي با درصد پوشش هاي متفاوت (سرعت انحلالهاي متفاوت) به تنهایی و یا بصورت مخلوط با اوره جهت تامین بموقع ازت مورد نیاز گیاه از کاربرد اوره مناسب تر است.
این مسئله اگر بصورت دقیق ، بررسی و بر اساس نوع کشت و نیازهاي آن در طی دوره رشد ، شرایط آب و هوایی منطقه و آنالیز دقیق خاك اعمال گردد ، باعث افزایش چشمگیر راندمان محصولات کشاورزي ، بهبود کیفی خصوصیات خاك ، جلوگیري از آلودگی منابع آب و کاهش مصرف اوره می گردد و با توجه به پرداخت یارانه قابل توجه جهت تامین کود اوره کشاورزان و باغداران؛ این اقدام از لحاظ اقتصادي کمک بزرگی به هدفمند کردن یارانه هاي زیان بار خواهد نمود.
سالانه حدود ۶۵۰ میلیارد تومان کود اوره در کشور مصرف می شود که حدود ۴۵۰ میلیارد تومان آن یارانه است.
محصولات کشاورزي و باغی که به روش هاي کنونی در معرض استفاده بی رویه کود قرار گرفته اند براي سلامتی جامعه نیز مشکل ساز هستند؛ با عنایت به مطالب ذکر شده و اهمیت استفاده از کود اوره با پوشش گوگردي بجاي کود اوره معمولی، خصوصا جلوگیري از تخریب زمین هاي کشاورزي، افت بهره وري در بلند مدت، حفظ سلامت جامعه، جلو گیري از خروج ارز، خودکفایی کشور و صدور بخشی از کود اوره تولید داخل به سایر کشورها و کسب درآمد ارزي براي کشور؛ لازم است ادارات ترویج وزارت جهاد و کشاورزي در این خصوص فرهنگ سازي نموده و وزارت جهاد کشاورزي نسبت به تغییر الگوي مصرف غیر علمی کنونی اقدام عاجل نماید.

مزایا و معایب کودهای بیولوژیک و کودهای شیمیایی

کود های بیولوژیک
معایب	مزایا
حساسیت به نور خورشید عملیات تلقیح باید   در سایه انجام شود	تثبیت نیتروژن و تامین بخشی از نیاز نیتروژن   گیاه، کمک به جذب فسفر و احیاء پتاس
لزوم نگهداری محصول در دمای ۴ تا ۱۰ درجه سانتیگراد.	حفاظت از گیاه در مقابل عوامل بیماریزا و تنش   های زنده و غیر زنده
بطور کامل جایگزین کود شیمیایی نمیشود	تولید مواد محرک رشد
نبود فرهنگ تلقیح بذر به وسیله کشاورزان	افزایش جوانه زنی بذر و محافت در مقابل حملات   قارچی
	کمک به افزایش جمعیت میکروبی مفید خاک
	کاربرد حجم کمتری از کود بیولوژیک (تا ۳۰ درصد   مقدار کودهای شیمیایی)،   به‌تنهایی می‌تواند تأثیر به‌سزایی در کاهش هزینه‌های حمل و نقل، انبار‌داری و   توزیع داشته باشد.
	افزایش حجم ریشه
	افزایش رشد قسمت هوایی بوته ونیز افزایش   سبزینگی
	افزایش محصول و کاهش میزان مصرف کود شیمیایی   ازته و فسفاته به نصف یا کمتر از جمله مزیتها بوده است
	هزینه های حمل و نقل و انبارداری به مراتب کاهش   پیدا کند.
	كودهاي بيولوژيك علاوه بر صرفه اقتصادي، باعث   پايداري منابع خاك، حفظ توان توليد در دراز مدت و جلوگيري از آلودگي محيط زيست   مي گرد
	جلوگیری از توسعه بیماری‌های ناشی از مصرف آب و محصولات آلوده به   ترکیبات ازته‌ای که در اثر کاربرد کودهای شیمیایی به‌ویژه کودهای ازته ایجاد می‌شوند.   سرطان‌های دستگاه گوارش و متهموگلوبینیا از این دسته بیماری‌ها به‌شمار می‌روند
	حفظ و توسعة باروری خاک (Soil   Productivity) به‌موازات افزایش حاصلخیزی خاک (Soil Fertility).

 

کود های شیمیایی
معایب	مزایا
مصرف بی رویه آنها منجر به تخریب ساختمان   خاک و باعث از بین رفتن تعادل متوازن عناصر ضروری خاک و اختلال در حلالیت و جذب   عناصر غذایی میشود	کاربرد   سهل و آسان، درآمد کاذب کوتاه مدت (بدون توجه به استهلاک سرمایه اصلی یعنی خاک و   مواد آلی آن) است.
کاهش نفوذ پذیری خاک و کاهش ظرفیت   نگهداری آب و عناصر غذایی در خاک	کود اوره   حلالیتش در آب خیلی خوب است و به همین دلیل در خاک برای تهیه محلول   های کودی و محلول پاشی بر روی گیاه مورد استفاده قرار می گیرد
كاربرد نامتعادل‌ كودهاي‌ ازته‌ ممكن‌   است‌ سبب‌ كاهش‌پ‌ك‌ و كم‌ شدن‌ قابليت‌ دسترسي‌ گياهان‌ به‌ فسفر شود.	●سولفات آمونیم کمتر از سایر کودهای ازته (نظیر نیترات آمونیم) از خاک شسته می شود،   سولفات علاوه بر خاصیت اصلاح کنندگی خاک جذب گیاه هم می شود. سولفات آمونیم   بهترین کود ازتی برای خاک های قلیایی و آهکی ایران شناخته شده است چون هم اسیدزا   است و هم دارای مقداری گوگرد به عنوان ماده غذایی است
استفاده‌ مداوم‌ از كودهاي‌ مصنوعي‌ سبب‌   كاهش‌ عناصر كمياب‌ مانند روي‌، آهن‌، مس‌ و منگنز خواهد شد كه‌ بر روي‌ سلامت‌   گياهان‌، جانوران‌ و انسان‌ تاثير خواهند گذاشت‌.	نیترات   آمونیم:   درصد تلفات تصعید (به صورت آمونیم) کمتر از اوره است (چون آنیون   نگهدارنده آن قوی تر از کربنات (آنیون) موجود در اوره است. ارجحیت مصرف برای   درختان میوه: به دلیل دارا بودن دو یون قابل جذب (نیترات و آمونیم بر مصرف اوره   ترجیح داده می شود. در مراتع و دیمزارها مخصوصا در مناطق سردسیری، مصرف نیترات   آمونیم بر اوره (در صورت تقسیط) ارحج است. نیترات آمونیم را نمی توان در   شالیزارها استفاده نمود (به دلیل آبشویی سریع نیترات و عدم نیاز برنج به نیترات)   تحت چنین شرایطی مصرف آمونیم ترجیح داده می شود.
استفاده بيش از حد كودهاي شيميايي در   كشاورزي نيترات‌هاي اضافه آن وارد آب مي‌شود، آب توسط مردم مورد مصرف قرار مي‌گيرد   و در نهايت در بدن به تركيبات سرطان‌زا تبديل خواهد شد.	▪کودهای   پتاسیمی:   برای افزایش یک کیلوگرم در هکتار پتاسیم(K) خاک، دو تا شش کیلوگرم در هکتار پتاسیم (K2O)   مورد نیاز است.   مصرف پتاسیم در پاییز در خاک های رسی برای آنکه ظرفیت تثبیت چنین   خاک هایی را پر کند توصیه می شود.
در زمينه استفاده از كودهاي شيميايي در   مزارع كنترلي نمي‌شود
-   كشاورزان بااين باور غلط كه كودهاي شيميايي   موجب بازدهي بهترمحصولات آنها مي‌شود، كودهاي شيميايي را باقيمت‌هاي بالا از   بازار سياه تهيه مي‌كنند.

 

کود شیمیایی فسفاته
معایب	مزایا
زمانی   که کودهای فسفره محلول در آب به خاک اضافه می شوند بلافاصله با خاک واکنش می   دهند و به فرم های نامحلول تبدیل می شوند. تنها جزء کوچکی از فسفر کودی به صورت   محلول باقی می ماند.	فسفر   مهم ترین عنصر برای رشد اولیه گیاه می باشد و اگر به صورت نواری استفاده شود   کارایی بیشتری دارد چرا که فسفر در خاک متحرک نیست.
مصرف   فسفر در خاک هایی که بیش از ۱۵ میلی گرم در کیلوگرم فسفر قابل جذب دارند نتیجه ای را باعث نمی شود.

 

کود فسفاته به رشد
معایب	مزایا
بطور کامل جایگزین کود شیمیایی نمیشود	قابل حل کردن اشکال نامحلول فسفر از طریق   میکروارگانیسمها وکاهش مصرف کودهای فسفری و افزایش راندمان مصرف کودهای شیمیایی
حساسیت به نور خورشید عملیات تلقیح باید   در سایه انجام شود	کاهش آلودگیهای زیست محیطی ناشی از مصرف کودهای   شیمیایی وامکان تولید و صادرات محصولات ارگانیک   عاری از بقایای کودهای شیمیایی
	میکروارگانیسمهای حل کننده فسفات از طریق   مکانیسمهای دیگری نظیر کنترل عوامل بیماریزای گیاهی و افزایش رشد گیاه نیز به آن   کمک میکنند

 

 

آفت کشهاي بیولوژیک

آفت کشهاي ارگانیک ( داراي منشأ طبیعی گیاهی)

راه های متفاوتی برای مبارزه با آفات و حشرات وجود دارد . یکی از این راهها مبارزه ی بیولوژیک و دیگری دفع آفات به صورت ارگانیک است . مطلب زیر به شما می آموزد که چگونه می توان با استفاده از مواد ساده ای که در منزل دارید ، آفت کشهایی برای دفع آفات گیاهان خود تهیه کنید .به یاد داشته باشید که آفت کشهای طبیعی هم می تواند به حشرات مفید و یا موجودات دیگر آسیب برساند ، بنابراین در هنگام استفاده از آن به موارد زیر توجه داشته باشید .
۱- همیشه گیاهان خود را صبح زود یا در ساعات خنک بعد از ظهر با این نوع آفت کش اسپری کنید ، چون ممکن است گیاه شما در درجه حرارت بالای طول روز نسبت به آن واکنش نشان دهد .
۲- ابتدا بر روی قسمتی از برگ گیاه آفت کش را تست کنید و بگذارید ۲۴ ساعت بگذرد اگر هیچ واکنشی نشان نداد و تخریبی در برگ گیاه مشاهده نکردید ان گاه به استفاده از آن بپردازید.
۳-فکر نکنید هر چه از آفت کش بیشتر استفاده کنید به نتایج بهتری دست خواهید یافت، به میزان مورد نیاز از اسپری استفاده کنید .
۴-فقط نقطه ای از گیاه که دچار آفت شده مورد هدف قرار دهید.
۵-وقتی با آفت کشها در تماس هستید ، از قرارگرفتن صورت و پوستتان در معرض آن محافظت کنید .بعضی از ترکیبات آن برای پوست ، چشم و غشای مخاطی ایجاد التهاب می کند. به ویژه اسپری هایی که با استفاده از فلفل قرمز تهیه می شوند .

حشره کش تهیه شده با پودر فلفل قرمز و سیر
در یک مخلوط کن ۲ عدد فلفل قرمز ، یک پیاز بزرگ و یک سیر « کلیه ی حبه های یک سیرکامل مورد نیاز است » را با مقداری آب میکس کنید . سپس ۱ گالن آب روی مواد به دست آمده بریزید و اجازه دهید ۲۴ ساعت در همین حالت بماند و سپس آن را از صافی عبور دهید . آب به دست آمده را برای گل های رز ، آزالیا و سبزیجات اسپری کنید . هجوم هر نوع حشره یا ساس را از بین خواهد برد . شما می توانید همان حالت خمیری اولیه را نیز به صورت گلوله هایی در خاک بین گیاهان قرار دهید تا دفع آفت شود .

حشره کش تهیه شده با برگ ریواس
۵۰۰ گرم از برگ های ریواس را در ۰,۴۳۷لیتر آب به مدت ۲۰ دقیقه بجوشانید . اجازه دهید تا سرد شود ، سپس از صافی بگذرانید و در یک ظرف مناسب بریزید . مقداری ماده ی شوینده ( مایع ظرف شویی ) و یا صابون مایع به آن اضافه کنید و خوب به هم بزنید ، سپس آن را بر روی حشرات اسپری کنید تا انواع حشرات مثل کنه ی گیاهی ، عنکبوت و کرم های ریز کشته شوند.

توجه :
برگ های ریواس حاوی مقادیر زیادی از اسید اکسالیک است . اگر خورده شود موجب ایست قلبی شما خواهد شد و شما می میرید .

اسپری با پوست پرتقال
۲ فنجان آب جوش بر روی پوست کنده شده ی یک پرتقال بریزید . اجازه دهید تا ۲۴ ساعت در همین حال باقی بماند . سپس آن را صاف کنید و در ظرف شیشه ای بریزید . به مایع صاف شده در شیشه چند قطره صابون مایع اضافه کنید و روی حشره ی مورد نظر یا مورچه اسپری کنید . این اسپری برای لانه ی مورچه هم مناسب است .پرتقال و مرکبات دارای ترکیبات حشره کش طبیعی هستند که لیمونن « هیدرو کربن شیرینی به فرمول C10H16 » و لینالول « نوعی الکل اشباع نشده در جه سوم به فرمول C10H17OH » نامیده می شوند. این ترکیبات را میتوان به عنوان راه چاره ای برای از بین بردن آفت های نرم تنی مثل کنه ها ، پشه ها و حشرات فلس دار که آفت درختان میوه هستند « مثل این است که بدنشان از آرد پوشیده شده است » مورد استفاده قرار داد .

روش کاربردی حشره کش های بیولوژیکی
از وقتی که انسان جهت تهیه مواد غذایی و غذای خود آموخت که اقدام به کشاورزی نماید یکی از رقبای جدی در امر تولید بهتر و بیشتر و در نهایت محصولاتش حشرات بودند. انسان جهت از بین بردن این رقیب سر سخت از میدان نبرد همواره به طرقی بسیار و متفاوت سعی در مبارزه با حشرات داشته است و دارد. در ابتدای امر این کار را با مبارزه مکانیکی و زراعی شروع کرد و نهایتا به مبارزه شیمیایی دست یافت . بعدها اثرات زیانبار مواد شیمیایی در تخریب آفات انسان را بر آن داشت تا از روشهای بیولوزیکی جهت مبارزه با این آفات استفاده نماید و آن روش چیزی نبود جز استفاده از میکروارگانیزمهایی چون باکتریها – قارچها و و یروسها بود که در حشرات ایجاد بیماری می کرد. بدلیل استفاده از میکروبها علیه حشرات از این آفت کشها تحت عنوان حشره کشهای میکروبی نام برده شد.
حشره کشهای میکروبی: بر اساس استفاده از میکروارگانیزمهایی چون قارچها – باکتریها و ویروسها در ساخت این حشره کشها، در حشرات ایجاد بیماری می کند و منجر به مرگ حشرات می شود و یا منجر به متوقف ساختن تغذیه آنها شده و یا اینکه کاهش می دهد و نهایتا منجر به حداقل رساندن خسارات به محصولات کشاورزی می شود.

انواع حشره کشهای میکروبی: تا بحال سه نوع از حشره کشهای میکروبی شناخته شده است که عبارتند از - حشره کشهای ویروسی- حشره کشهای قارچی - حشره کشهای باکتریایی

حشره کشهای باکتریایی: یکی از انواع حشره کشهای نامبرده بیولوزیکی جهت حذف آفات گیاهی و محصولات کشاورزی حشره کشهای باکتریایی است که حشرات را در مراحل مختلف رشد شان بیمار نموده و آنها را نابود می کند. یکی از باکتریهای معروف که در مرحله لاروی بسیاری از حشرات مضر را بیمار و نابود می کند باکتری باسیلوس تورنجنسیس است با علامت اختصاری(Bt). این باکتری دارای اسپور مرکزی و بیضوی شکل که همراه با بلور شناسایی می گردد. تاریخچه پیدایش آن به سال ۱۹۰۱ بر می گردد زمانی که ایشی واتا دانشمند زاپنی باکتری اسپوردار موازی را از کرم ابریشم بیمار جدا و آنرا سوتو باسیلوس نام نهاد. در سال ۱۹۱۱ برلینر نیز در ناحیه تورجنیای آلمان باکتر مشابعی از پروانه آرد گندم جدا و آنرا باسیلوس تورنجنسیس نام گذاری کرد. این باکتری کاملا اختصاصی عمل کرده و در حشرات مفید و انسان و سایر مهرهداران بیماری ایجاد نمی نماید. نحوه باکتری باسیلوس تورنجسیس: پس از آلوده شدن سیستم گوارشی لارو حشره به این باکتری ، باکتر ی مجر به فلج شدم سیستم گوارشی لارو حشره شده و در نهایت لارو را از تغذیه باز می دارد و حتی اگر لارو سریعا کشته نشود عدم تغذیه لارو منجر به کاهش خسارات وارده از لارو به محصولات کشاورزی می شود. نشانه های بیماری: حشراتی که بوسیله سم باکتر Bt از بین می روندسریعا تغیر رنگ داده و تیره رنگ و غالبا خیلی نرم می شوند. بافتها و اندامهای داخلی به سرعت تخریب شده و به حالت لزج و غلیظ در آمده و گاهی با بوی تعفن همراه می شود. مدت کوتاه پس از مرگ مقدار زیادی باکتری در داخل بدن حشره تولید می شود. لاشه لارو حشره چروک خورده خشک و سخت می شود. آفاتی که توسط Bt کنترل می شود: نا سال ۱۹۷۷ تصور می شد که فقط در پروانه ها ایجاد بیماری ناشی از این باکتری می شود و اینکه این عفونت را ناشی از این راسته می دانستند و لی در بررسی پیشرفته در همین سال به سوش جدیدی از Bt برخوردند که بر روی پشه ها موثر بود. این کشف از بابت کنترل پشه هایی حائز اهمیت از نظر بهداشتی و از بین بردن این انحصار در مورد بیماریزایی Bt حائز اهمیت بود در سال ۱۹۸۳ موفق شدند که سوشی را جدا جدا کنند که در سخت پالپوشان بیماری ایجاد می کرد. از این به بعد تحقیقات جدیدی روی این باکتری (بخصوص روی جنبه های بیولوزیکی ملکولی) آغاز شد. گروه سموم میکروبی ناشی از Bt : در سال ۱۹۸۳ فراوردهای تجارتی این باکتری با نام تجاری اسپورین در فرانسه تولید شد. در سال ۱۹۸۵ اولیت تولید تجاری قابل ملاحضه ای در آمریکا صورت گرفت و هم اکنون در سطح جهان Bt با نام تجاری مختلفی از قبیل دیپل X – کاتالاس و .... تولید و به بازار عرضه می گردد.

نتیجه: علاوه بر اینکه سموم میکروبی باکتریایی Bt از مارایی بسیار خوب و موثری برخوردار است لیکن عوامل مختلفی برکارایی این سموم اثرات منفی دارند از جمله می توان به اشعه ماوراء بنفش در سنین مختلف کرم غوره – شرایط جوی – شسته شدن از روی سطح گیاه و وجود نداشتن پوشش گیاهیی و ... را نام برد. و به منظور به حداقل رساندن اثرات منفی عوامل ذکر شده ضروریست که در کاربرد این سموم ئقت زیادی بعمل آید

سموم شیمیایی

مضرات سموم دفع آفات نباتی
در بسیاری مواقع میوه ها را قبل از پایان دوره کارنس (زمانی که پس از سمپاشی باید سپری شود تا باقیمانده سم در محصول به حداقل برسد) به بازار می آورند در نتیجه سم باقی مانده بر روی بافت میوه ها به تدریج در معده و کبد که وظیفه دفع سموم را برعهده دارد جمع و موجب بیماری های مختلف می شود مواد موجود در کودها که به محصول کشاورزی منتقل می شود در برخی موارد می تواند باعث برهم خوردن تعادل بعضی عناصر مورد نیاز برای سوخت و ساز طبیعی بدن شود. سمومی که برای دفع آفات گیاهی مصرف می شود باید مدت معینی روی میوه و محصولات کشاورزی باقی بماند تا تجزیه شود. اما چون در بسیاری از موارد میوه و محصولات کشاورزی زودتر از وقت معین شده برای عرضه به بازار مصرف، برداشت می شود مقادیری از سموم در بافت میوه به صورت تجزیه نشده باقی می ماند
. کارشناسان توصیه می کنند که میوه ها را تا حد ممکن با پوست استفاده کنید چون مواد مغذی قابل توجهی که برای سلامت انسان و جلوگیری از ابتلای افراد به سرطان روده لازم است در پوست میوه ها ذخیره می باشد، اما در حال حاضر به علت وجود سموم مختلف بر روی پوست میوه ها چنین توصیه ای ممکن است سلامت بدن را به خطر بیندازد و اثرات آن در درازمدت عوارضی را در معده به خصوص کبد ایجاد می کند.
کبد کار تجزیه و دفع سموم وارد شده به بدن را برعهده دارد در صورت وجود سم های تجزیه نشده بر روی میوه ها می توان
یکی از عوامل سرطان کبد را این قضیه ذکر کرد و لازم است که نظارت لازم برای طی شدن دوره کارنس پس از سمپاشی از سوی نهادهای ذیربط انجام شود.
سموم شیمیایی به چند دسته تقسیم می شود که دو دسته مهم آن ها عبارتند از سموم سیستماتیک و سموم نفوذی که در صورت استفاده از این دو دسته در محصولات جالیزی و میوه ها، اگر دوره خاص طی نشده باشد، به هیچ عنوان با شستن، حرارت دادن و فریز کردن، باقیمانده سموم در محصولات از بین نمی رود و در محصولات کشاورزی و میوه ها باقی می ماند. از این رو، همواره توصیه می شود استفاده از سموم شیمیایی به عنوان آخرین راهکار مبارزه مورد استفاده قرار گیرد. در محصولات گلخانه ای به دلیل وجود شرایط مساعد برای رشد و توسعه گیاه، چون شرایط مساعدی برای گسترش آفات و عوامل بیماری زا فراهم است، برای جلوگیری از آفات و بیماری نیاز به کنترل بیشتر است، ولی متاسفانه کشاورزان به جای استفاده از راهکارهای کنترل غیرشیمیایی بلافاصله برای کنترل آفات از سموم شیمیایی استفاده می کنند.
کنترل آفات، بیماری های گیاهی و علف های هرز، یک امر کاملا تخصصی و مشابه پزشکی است. چنان که، پیش گیری، تشخیص و درمان بیماری های انسانی کاملا تحت نظر پزشکان انجام می شود و داروخانه ها فقط براساس نسخه پزشکان اقدام به ارائه دارو می کنند.
مصرف سموم کشاورزی نیز باید کاملا تحت نظر گیاه پزشکان و کلینیک های تخصصی گیاه پزشکی صورت گیرد. هیچ فروشگاه یا فروشنده سموم کشاورزی بدون نسخه مجاز به ارائه مستقیم سموم به کشاورزان نیست.
متاسفانه بسیاری از فروشندگان سموم گیاهی براساس موجودی فروشگاه و یا میزان سودی که عایدشان می شود، در اختیار مراجعه کنندگان می گذارند و حتی سموم در برخی مناطق توسط وانت بارهایی که در سطح خیابان ها و روستاها به عنوان فروشگاه های سیار تردد می کنند فروخته و حمل و نقل می شود. در حالی که در گذشته تنها این آفت کش ها از طریق فروشگاه های مجاز و با دریافت نسخه به کشاورزان ارائه می شد. تولید، توزیع و مصرف سموم به دلیل عوارض بهداشتی و زیست محیطی که می تواند ایجاد کند باید به طور کامل تحت نظارت و کنترل مراجع ذی صلاح انجام شود.
براساس گزارش های داخلی شیوع بیش از اندازه بیماری هایی هم چون سرطان دستگاه گوارش به مصرف بی رویه سموم کشاورزی نسبت داده شده است.
وجود ترکیبات زیان بار در گوشت، لبنیات و تخم مرغ مصرفی شهروندان نیز امکان پذیر است و برخی مواقع متاسفانه میزان آنتی بیوتیک هایی که به گوشت و فرآورده های آن افزوده می شود، بیش از حد مجاز است و مصرف مداوم آن می تواند بدن را در برابر آنتی بیوتیک هایی که فرد هنگام بیماری مصرف می کند، مقاوم کند و مانع بهبود فرد به هنگام بیماری شود.
همین طور در دامداری صنعتی به منظور جلوگیری از بروز مشکلات دام ها در برابر عفونت و انگل باید به آن ها آنتی بیوتیک بدهند ولی این مقدار بیش از حد مجاز است و گاهی به دو برابر حد استاندارد می رسد و مصرف تدریجی این ترکیبات، سلول های بدن را در برابر آنتی بیوتیک های دارویی مقاوم می کند و هنگام بیماری با مصرف آنتی بیوتیک های تجویز شده، نتیجه مطلوب حاصل نمی شود که متاسفانه این مشکل در لبنیات و تخم مرغ نیز وجود دارد.
آلودگی ها در یک زنجیره پیوسته در حرکت است و از طریق آب آلوده و خاک نامناسب، کودها، سموم، آفت کش ها، به زنجیره غذایی انسان و حیوان وارد می شود و اگر از حد معینی که استانداردهای جهانی و ملی تعیین کرده، بیشتر شوند، سلامت را تهدید خواهد کرد.برای مثال، تغذیه مرغ با روغن جامد برای سرعت بخشیدن به وزن گیری و تغذیه دام با نان کپک زده هر کدام به نحوی سلامت مصرف کننده را به خطر می اندازد.

اصول و نحوه كاربرد سموم در خاك
كاربرد سموم در خاك به تكنیك خاص و زمانبندی مصرف نیاز دارد. این موارد تحت تاثیر روابط خاك و آب (Soil-water relation)، مجموعه خاك- گیاه- هوا (Soil-plant –atmosphere continum)و نحوه حركت سموم همراه آب موجود در خاك قرار دارند. مقدار مورد نیاز سم بستگی به هدف كاربرد آن دارد. به طور كلی سموم به دو منظور در خاك مصرف می‌شوند
الف) تیمار خاك، كه جهت كنترل علف‌های هرز، آفات و بیماریهای خاكزاد انجام می‌گیرد.
ب) تیمار محصول، كه سم جذب ریشه‌ها می‌شود و این مواد به طور سیستمیك گیاهان را در برابر آفات و بیماریهای هوازاد (روی اندام‌های هوایی) حفاظت می‌نماید.
اهداف كاربرد سموم در خاك: (A) كنترل علف‌های هرز، آفات و بیماریهای خاكزی (B) حفاظت گیاه در برابر آفات و بیماریهای هوازاد
زمانبندی كاربرد سموم در خاك
بر اساس روابط بین خاك، آب و گیاه، سموم را بایستی زمانی در خاك مصرف نمود كه رطوبت خاك در محدوده آب در دسترس سهل‌الوصول باشد. در واقع در خاك‌های اشباع ممكن است سم شسته شده و از دست برود و در خاك‌های خشك هم ممكن است سم به حالت محلول در نیاید. البته در محدوده آب در دسترس سهل‌الوصول زمانبندی كاربرد سم به حلالیت آن در آب و همچنین به هدف مورد نظر بستگی دارد.

بنابراین:
موادی كه حلالیت در آب بیشتری دارند، در محدوده رطوبتی پایین و موادی كه حلالیت در آب كمتری دارند در محدوده رطوبتی بالا تاثیر بهتری می‌گذارند. البته به طور كلی مواد دارای حلالیت بالا در طیف وسیعی از رطوبت می‌توانند تاثیر مناسب داشته باشند.
زمانبندی كاربرد سموم در طی روز، در صورتی كه سم قبل از كاشت یا در زمان كاشت مصرف شود، تاثیری ندارد. در صورتی كه سم پس از كاشت مصرف شود دو حالت وجود دارد:
۱: در صورتی كه كاربرد سم‌ در خاك علیه آفات و بیماریهای هوازاد گیاه باشد، كاربرد آن بایستی در زمان صبح انجام شود. این امر جذب موثر سم توسط گیاهان را تضمین می‌كند، زیرا كه نرخ فتوسنتز در اواخر صبح و ابتدای بعدازظهر بالا است و این به تبخیر زیاد و جریان آب در گیاه به خاطر باز بودن روزنه‌ها منجر می‌شود.
۲: در صورتی كه كاربرد سم در خاك علیه آفات و بیماریهای خاكزاد باشد یا جهت كنترل علف‌های هرز در مزرعه باشد، كاربرد آن بایستی در عصر انجام شود. كاربرد سم‌ در هنگام عصر اجازه می‌دهد در طی شب و قبل از اینكه جریان مستقیم مواد به سمت ریشه‌ها در صبح آغاز شود، تا حدودی رسوب غیر مستقیم آن در خاك رخ دهد.

نحوه كاربرد سموم در خاك
كاربرد سموم در خاك به روش‌های مختلفی انجام می‌گیرد:
الف) قبل از كاشت (Pre-plant): كه به دو صورت تیمار پخش گسترده (Broadcast) و یا تیمار نواری (Banded)استفاده می‌شود.
ب) در زمان گیاهچه‌ای قبل از نشاءكاری (Seedling pre-transplanting): كه به دو صورت فرو بردن سینی نشاء در محلول سم (Seedling tray dip) و یا سمپاشی روی نشاء‌ها (Seedling spary) انجام می‌گیرد..
ج) در هنگام كاشت بذر (At seeding):كه به صورت تیمار نواری در شیار بذر (Into seed-furrow) اعمال می‌گردد.
د) در زمان نشاءكاری (Transplanting) یا پس از كاشت (Post-planting): كه به دو صورت تیمار تك تك گیاهان (Individual plant) و یا مصرف سم همراه با آب آبیاری است كه اصطلاحاً سم‌آبیاری یا Chemigation نامیده می‌شود. تیمار تك تك گیاهان به دو روش مصرف یا پاشیدن گرانول (Granule) و یا ریختن محلول سم در پای گیاه (Drench) انجام می‌گیرد.

فرمولاسیون سموم کشاورزی
فرمولاسیون سموم، به صور مختلف سم اطلاق می گردد.
فرمولاسیون مشخص می کند که یک سم چگونه باید بکار برده شود. مثلاً اگر سمی به صورت گَرد باشد، فرمولاسیون نشان می دهد که برای استفاده از آن از دستگاه گرد پاش استفاده شود.
نام های ترکیبات شیمیایی
نام عمومی
نام تجارتی
نام شیمیایی
فرمول بسته شیمیایی
فرمول ساختمانی.
هر آفت کش یا سم دارای چندین نام می باشد.

● نام عمومی (Entry name)
نام عمومی (Entry name) که توسط شرکت سازنده ارائه می شود و باید توسط موسسه استاندارد جهانی یا (International Standard Organization) که نام مخفف آن (ISO) است مورد تایید قرار گیرد. برای مثال کارباریل (Carbaryl) نام عمومی ترکیبات شیمیایی از گروه (Carbamatha) است.

● نام تجارتی (Trade name)
نام دیگر سموم، نام تجارتی آن است که توسط کارخانه سازنده آن ارائه می شود. هر سم معمولاً دارای چندین نام تجارتی است، زیرا بسیاری از سموم توسط شرکت های مختلف ساخته می شوند. نام تجارتی (Trade name) را با علامت ® نشان می دهند.

● نام شیمیایی
نام دیگر ترکیبات شیمیایی، نام شیمیایی آن است که اجزاء یک ترکیب شیمیایی را نشان می دهند. برای مثال نام شیمیایی کارباریل (Carbaryl)، (Naphtyl methyl carbamate)می باشد.
فرمول بسته شیمیایی
نام دیگر ترکیبات شیمیایی فرمول بسته شیمیایی است. این فرمول نشان دهنده، تعداد اتم های تشکیل دهنده ی مولکول سم است. بعنوان مثال در مورد (Carbaryl)، فرمول بسته شیمیایی C۸H۱۲O۲N است.

● فرمول ساختمانی
فرمول ساختمانی، نام دیگری از ترکیبات شیمیایی است که نشان دهنده نحوه اتصال اتم های مختلف در داخل ملکول سم می باشد.

● فرمولاسیون سموم
فرمولاسیون سموم، به صور مختلف سم اطلاق می گردد. فرمولاسیون مشخص می کند که یک سم چگونه باید بکار برده شود. مثلاً اگر سمی به صورت گَرد باشد، فرمولاسیون نشان می دهد که برای استفاده از آن از دستگاه گرد پاش استفاده شود. ولی اگر سمی بصورت امولسیون باشد، برای استفاده از آن حتماً نیاز به محلول پاش داریم. در کل فرمولاسیون سموم را در سه گروه اصلی تقسیم بندی می کنند.

● فرمولاسیون های مختلف سموم
۱) فرمولاسیون های خشک؛
۲) فرمولاسیون های مخصوص محلول پاشی؛
۳) فرمولاسیون های گازی یا شبه گازی.

● فرمولاسیون های خشک
گردها یا فرمولاسیون های پودری (Dustable powder) و (Dust)
گرانول (Granules)
میکرو کپسول هاMicro capsulated formulated) (

خمیرها (Pastes)
فرمولاسیون های خشک، انواع مختلفی دارند که دسته اول گردها یا فرمولاسیون های پودری(Dusts) و (Dustable power) هستند. این فرمول، مخلوطی فیزیکی از ترکیب سم با یک ماده حامل یا(Carrier) است. مواد حامل عموماً رُس ها، مانند (Montmorilonit)و (Caolonit) یا پودر سیلیکات ها مانند پودر (Talk) و موادی مانند (Perlite) می باشند. گردها گیاه سوزی شدیدی روی گیاهان ایجاد نمی کنند، ولی برای تعدادی از حشرات، مانند حشرات گرده افشان مثل زنبورهای گرده افشان مضر می باشند. زیرا در لابه لای موهای سطح بدن آن ها تجمع پیدا می کنند و به کلنی زنبورهای عسل منتقل می شوند و هم چنین بر روی لاروهای آن ها نیز تاثیرات مخربی دارند.

گروه دوم (Granules) می باشند و برای جلوگیری از اثر (Drift) یا باد بردگی سموم ساخته شده اند. وقتی از گرد آفت کش در طبیعت استفاده می شود، در اثر وزش باد، مقداری از گرد به خارج از منطقه مورد استفاده منتقل می شود که اصطلاحاً به این موضوع (Drift) یا باد بُردگی می گویند، برای مقابله با این عامل گرانول ها ساخته شدند.

گرانول ها، سمومی هستند که اطراف آن ها را یک ماده حامل، مانند پودر تالک(Talk) یا رُس های وِرمی کولیت (Vermicolite) در بر می گیرد. قطر این گرانول ها عموماً ۲۵صدم میلی متر تا ۵ میلی متر است و در داخل خاک استفاده می شوند. تعداد زیادی از سموم که به این صورت ساخته می شوند، سیستمیک هستند و از طریق ریشه گیاهان جذب می شوند و حشراتی را که در روی قسمت سبزینه فعالیت می کنند را از بین می برند.

گروه دیگر این سموم، میکرو کپسول ها (Micro capsulated formulation) هستند. میکرو کپسول ها سمومی هستند که اطراف آن ها را پوششی از جنس ژلاتین یا آگار (به صورت جامد یا مایع) و در مواردی مواد پلی وانیل در برمی گیرد. میکرو کپسول ها سموم را بتدریج آزاد می کنند و برای مبارزه با مگس ها و پشه ها استفاده می شوند.

گروه دیگری از سموم خشک، طعمه های مسموم هستند. طعمه های مسموم در واقع با مواد غذایی که مورد علاقه آفات، یا جوندگان هستند مخلوط شده و از این طریق مورد استفاده قرار می گیرند. البته در مواردی طعمه های مسموم ممکن است به صورت آماده وجود داشته باشند که این طعمه ها عمدتاً برای جوندگان بکار می روند. در مورد گیاهان زینتی، بیشتر شامل ملخ ها و آبدزدک ها می شوند.

گروه دیگری از ترکیبات شیمیایی، خمیرها (Pastes) هستند. در این فرمولاسیون، ماده سمی را با یک ماده که خاصیت فرار بودن دارد مخلوط می کنند و بعد مقداری ماده چسبناک به آن اضافه می شود. از جمله این سموم، ترکیبی است بنام آنتی تارلو که برای مبارزه با آفات چوبخوار در داخل ساقه و تنه درختان مورد استفاده قرار می گیرد.
بطور کلی در بین سموم، گَردها بیشترین خطرات را برای جانداران مخصوصاً حشرات مفید دارند.

● فرمولاسیون های مخصوص محلول پاشی
گردهای خیس شونده Wetable powder
امولسیون شونده ها Emulcitable concentrate
امولسیون های معکوس Inverted emulsion
محلول های قابل حل در آب Water solvable concentrate
پودرهای قابل حل در آب water solvable powder
سوسپانسیون های کلوئیدی Flowable
فرمولاسیون غلیظ با حجم کم Ultra volume
محلول های روغنی Oil solution
فرمولاسیون آماده مصرف Ready to use
قطر گردهای خیس شونده حدود ۳ میکرون است و وقتی داخل آب حل شوند بصورت سوسپانسیون نسبتاً پایداری در می آیند.

مزایا و معایب آفت کش های بیولوژیک و سموم شیمیایی

آفت کش   بیولوژیک (بایولپ،بایوبیت)
معایب	مزایا
حساس   به نور خورشید (اشعه ماورائ بنفش).	ماده   موثره ترکیبی طبیعی است که به صورت کاملا" اختصاصی عمل می کند لذا هیچگونه   اثرسوء بر روی انسان و حیوانات ندارد.
لزوم   نگهداری محصول در دمای ۴ تا ۱۰ درجه سانتیگراد.	دوام   آن روی محصولات زراعی و باغی بسیارکوتاه بوده و دوره کارنس ندارد.
لزوم   استفاده در محدودیت سنی لارو هدف .	قابلیت   اختلاط با انواع حشره کش های شیمیایی و بیولوژیک و کودهای مختلف(در صورتیکه   قلیلیی نباشد) .
تکرار   مصرف سم بدلیل دوام کوتاه در محیط	دارای   عملکرد اختصاصی بر طیف وسیعی از آفات پروانه ای
اثر   سوء بر روی کرم ابریشم	عدم   تاثیر بر روی حشرات مفید بخصوص بر روی گرده افشان ها
	عدم   ایجاد مقاومت در حشرات هدف.
	گیاه   سوزی ندارد.
	عدم   محدودیت در تعداد دفعات سمپاشی برای گیاهان با محصولات سبزی و سیفی تازه خوری.

سموم   شیمیایی که بایولپ و بایوبیت قابلیت جایگزین شدن با آنها را دارند
معایب	مزایا	سموم - خصوصیات
سمیت ۲۵ میلی گرم بر کیلوگرم، دوره کارنس ۷ روز	اثر   سریع و کوتاه مدت، قابلیت نگهداری بیشتر، پایداری بیشتر در محیط	دیپترکس(علیه   بید کلم)
سمیت ۹ میلی گرم بر کیلوگرم، دوام زیاد در محیط و دوره کارنس و نیمه عمر   آن چندین هفته می باشد، برای پرندگان، ماهی ها و دیگر آبزیان فوق العاده سمی   خطرناک، برای محیط زیست فوق العاده خطرناک	اثر   سریع و کوتاه مدت، قابلیت نگهداری بیشتر، پایداری بیشتر در محیط و اثر طولانی   روی محصولات زراعی	گوزاتیون(   علیه بید کلم)
سمیت ۴۰۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم، برای زنبور عسل ، ماهی ها و دیگر آبزیان فوق   العاده سمی خطرناک	اثر   سریع و کوتاه مدت، قابلیت نگهداری بیشتر، پایداری بیشتر در محیط	مالاتیون(برای   سفیده کلم)
سمیت ۶۶میلی گرم بر کیلوگرم، عدم قابلیت اختلات با ترکیبات خیلی قلیایی و   اسیدی، دوره کارنس ۲۱ روز	اثر   سریع و کوتاه مدت، قابلیت نگهداری بیشتر، پایداری بیشتر در محیط	تیودیکارب(برای   سفیده کلم)
سمیت ۲۶۴ میلی گرم بر کیلوگرم، برای حشرات مفید مظر است، دوره کارنس ۷ روز، برای ماهی ها و دیگر موجودات آبزی متوسط سمی و در واریته هایی   از سیب و گلابی باعث گیاهسوزی می شود.	اثر   سریع و کوتاه مدت، قابلیت نگهداری بیشتر، پایداری بیشتر در محیط، برای پرندگان   غیر سمی است،	کارباریل(برای   کرم قوزه پنبه)
سمیت ۷۰میلی گرم بر کیلوگرم، دوره کارنس۱۵ روز، برای ماهی ها و دیگر موجودات آبزی فوق العاده خطرناک و در   یونجه و لوبیا ممکن است باعث گیاهسوزی شود.	اثر   سریع و کوتاه مدت، قابلیت نگهداری بیشتر، پایداری بیشتر در محیط، برای پرندگان   کم خطر است،	اندوسولفان   (کرم غوزه پنبه)
سمیت ۱۲۰ میلی گرم بر کیلوگرم، برای ماهی ها و دیگر موجودات آبزی فوق العاده   خطرناک و روی بعضی واریته های سیب باعث گیاهسوزی شود همچنین استفاده متناوب باعث   گیاهسوزی می شود.	اثر   سریع و کوتاه مدت، قابلیت نگهداری بیشتر، پایداری بیشتر در محیط، برای پرندگان   کم خطر است، برای حشرات مفید و انتخابی بوده و بطور گسترده در برنامه های مدیریت   تلفیقی آفات استفاده می شود.	فوزالون (سوسک کلرادو سیب زمینی)
برای   پرندگان فوق العاده خطرناک است، برای ماهی ها و دیگر آبزیان متوسط سمی است	اثر   سریع و کوتاه مدت، قابلیت نگهداری بیشتر، پایداری بیشتر در محیط.	دیازینون

 

نقل از www.biorun.ir