فرهنگ بهره وري

فهرست مطالب

 نفر+ ساعت كار                 مقادير نيروي كار

سابقه بهره وري در منطقه آسيا:

بعد از جنگ جهاني دوم آسيب ها و خسارات هايي كه متوجه ژاپن گرديد كشور ژاپن را برآن داشت تا براي رسيدن به مرز استقلال و استفاده مفيد از منابع كشور به حداكثر استفاده از امكانات موجود روري بياورد، كه در سال 1958 ميلادي مركز بهره وري ژاپن با عنوان M.P.C تاسيس شد كه M مخفف كلمه لاتين ( MANAGEMENT) بمعني اداره يا مديريت و  Pمخفف (PRODUCTIVITY) بمعني باروري يا بهره وري و C مخفف (CENTURE) معني مركز مي باشد. (MANAGEMENT (PRPDUCTIVITY CENTURE ) يعني مديريت مركز بهره وري ژاپن.

پس از آن درسال 1961 يعني حدود سه سال بعد سازمان منطقه اي بهره وري در بانكوك (كشور تايلند) با عنوان A.D.O آغاز بكار كرد كه A مخفف (ASIAN) و P مخفف  (PRODUCTIVITY) و O مخفف ( ORGANIZATIAN) بنام سازمان بهره وري آسيا. و هدف از تاسيس سازمان بهره وري در منطقه آسيا، افزايش بهره وري و سهولت دستيابي به توسعه يافتگي در منطقه بود كه كشور ايران در سال 1964 ميلادي يعني سه سال بعد از تاسيس آن درمنطقه آسيا به اين سازمان پيوست يعني از زمان عضويت تاكنون حدود 42 سال مي گذرد ولي متاسفانه ارتباط كشور ايران با سازمان بهره وري منطقه آسيا فقط در پرداخت حق عضوت خلاصه مي شد. [2]

با وجود سابقه 42 ساله در عضويت سازمان منطقه آسيا، تبليغ و گسترش فرهنگ بهره وري در كشور ما به عنوان يك عامل موثر در توسعه بهره وري و شكوفايي، از جايگاه خاصي برخوردار نيست حتي در دهه اخير كه ما به فرهنگ بهره وري از نان شب به آن محتاج تر بوده و هستيم درميان متصديان امور و در مجامع علمي كشور نام ونشاني از آن نبوده و نيست.

با اينكه در فرهنگ اسلامي مسئله بهره وري سابقه طولاني داشته و اسلام از بدو تولدش فرهنگ حداكثر استفاده مفيد از زندگي و كار را به جامعه عرضه كرده است كه رشد اوليه جوامع اسلامي قبل از رنسانس نشانه اي از توجه به استفاده بهينه از امكانات بود كه بعلت حوادث و مسايل مختلف و تلخي هاي دردناك تاريخي وتهجر و باريك بيني آن همه عزت و اقتدار در بهره برداري صحيح از امكانات و استمرار آن از دست رفت و رشد علمي فرد و جامعه و اقتدار علمي آن روز جامعه اسلامي در هم شكست كه خود به بررسي عوامل مختلفي نيازمند است كه در اين مقوله نمي گنجد.

2- تعريف بهره وري

براي بهره وري تعاريف گوناگون ذكر كرده اند كه به چند نمونه آن اشاره مي نمايم.

 -  بهره وري عبارتست از : بيشترين و در عين حال بهترين استفاده ممكن از عوامل مورد استفاده مي باشد.[3]

- بهره وري معيار ارزيابي عملكرد فعاليت ها و نظامهاست كه با نسبت مطلوبيتهاي حاصله (ستانده ها) بر منابع و آنچه كه براي آن صرف شده است (داده ها) نشان داده مي شود. يعني (نسبت دريافت به بازده ) را بهره وري مي گويند.

-  مفهوم بهره وري برداشت بيشتر يا حصول به نتيجه اي بهتر در مقابل استفاده از حجم كار، فكر، زمان و طبيعت و دارائيها است. [4]

- بهره وري نگرشي واقع گرايانه به زندگي است و يك فرهنگ است كه در آن انسان با فكر و هوشمندي خود فعاليت هايش را با ارزشها و واقعيات منطبق ساخته تا بهترين نتيجه را در جهت اهداف مادي و معنوي حاصل كند.[5]

- بهره وري نسبتي از ستاده به داده هاست كه اين تعريف در يك موسسه، صنعت و اقتصاد كاربرد دارد و به عبارت ساده تر، اين چيزي  جز نسبت رياضي بين ميزان توليد و ميزان منابع مصرف شده، در جريان توليد نيست. [6]

با توجه به تعاريف فوق اگر بهره وري بعنوان يك ديدگاه عمومي در نظر گرفته شود در تعريف آن بايد گفت: عبارت از نگرش واقع بينانه به زندگي است كه با اين تعريف تمام ابعاد زندگي انسان را در بر مي گيرد كه هر شخص بايد در امور روزانه خود بفكر بهتر كردن وضعيت زندگي و كار خود باشد و حداكثر استفاده را از نيروي فكر و زمان و امكانات ببرد. و بهره ور كسي است كه بهتر فكر مي كند، درست ترين راه را انتخاب مي نمايد و از حداقل امكانات حداكثر استفاده را مي نمايد و از نظم در امور و وجدان كار برخوردار است.

3- هدف از بهره وري

هدف در بهره وري اين است كه انسان به عقيده و باوري برسد كه بتواند كارها و وظايفش را هر روز بهتر از ديروز به انجام برساند و براي تحقق اين امر نهايت تلاش خود را بكار گيرد.

 هدف دستيابي به مقاصدي است كه نيازهاي مادي ومعنوي انسان را برآورده مي سازد و زندگي بهتر را براي او فراهم مي نمايد. مفهوم بهره وري امروزه بخاطر شدت نياز به بازسازي اقتصادي و استفاده مفيد از عوامل توليد، بيشتر در مورد مسايل اقتصادي و توليدي بكار گرفته مي شود كه شدت توجه به آن اين ذهنيت را ايجاد مي كند كه بهره وري فقط در مسايل اقتصادي خلاصه  ميشود در حالي كه انسان به عنوان يك فرد به فرهنگ بهره وري محتاج تر است تا اقتصاد جامعه، يعني مقدمه بهره وري كار و توليد اقتصادي، برخوردار بودن افراد و عوامل توليد از فرهنگ بهره وري است چرا كه اين افراد اجتماع اند كه جامعه را مي سازند و جامعه مطلوب تركيبي از افراد آگاه و مديريت مطلوب آن جامعه است.

مثال در بهره وري:

ما در بهره وري در پي آن نيستيم كه مصرف را پايين بياوريم يا ساعت كار را تقليل دهيم بلكه مي خواهيم با همان مقدار امكانات ثابت بهره را به چند برابر افزايش دهيم مثلا با 2 ساعت مطالعه در روز 30 صفحه از كتاب خوانده مي شود و ميانگين درك مطلب 60% مي باشد اگر ما بتوانيم با صرف همان 2 ساعت و مطالعه 30 صفحه كتاب ميانگين درك و بهره مطالعه را به 80 % برسانيم ما به بهره وري رسيديم. مثال ديگر: بهره وري در زمين كشاورزي است اگر با بكارگيري بذر و روش هاي بهتر در شخم زمين و افزايش ميزان حاصلخيزي ،‌ميزان برداشت از يك هكتار زمين شخص از 200 كيلوگرم به 300 كيلوگرم افزايش پيدا كند بهره وري آن زمين در مفهوم كشاورزي 50% افزايش داشته است.

چنانچه ملاحظه مي شود: بهره وري افزايش ساعت مطالعه و كار نيست و بيشتر خواندن و كار كردن هم نيست بلكه ميزان بهره بيشتر از امكانات ثابت مورد نظر است.

عوامل موثر در فرهنگ بهره وري

الف: عامل فرهنگي و اجتماعي

عامل فرهنگي و اجتماعي مانند نگرش و طرز تلقي افراد نسبت به كار و انضباط و روحيه كار جمعي و اخلاق كار در بهبود بهره وري تاثيرمهمي دارند. در كشورهاي پيشرفته كه ژاپن نمونه خوبي از آن است اين خصائص به نحو احسن در افراد وجود دارد، افراد نسبت به كار خود احساس مسئوليت نموده ووظيفه خود مي دانند آن را بصورت مطلوب انجام مي دهند. و نظم و انضباط  و روحيه جمعي آنها بسيار خوب است به نحويكه وقتي ژاپني ها با هم بصورت جمعي كار مي كنند. نتايج بدست آمده هميشه خارق العاده بوده است گفته شده است كه: ژاپني از زمان بيشترين استفاده را مي نمايند بطوري كه 80% ژاپني ها در مسيركار، خريد ومسافرت با خودشان روزنامه، مجله و كتاب جيبي حمل مي كنند و فرصت هاي جنبي حاصله را صرف مطالعه مي نمايند.

ولي در اكثر كشورهاي جهان سوم از جمله ايران، اين خصوصيات بصورت معكوس وجود دارد. اتلاف وقت، شانه خالي كردن از زيربار كار جزو فرهنگ شغلي آنان گرديده است. نظم و انضباط و روحيه كار جمعي به هيچ وجه وجود ندارد و اگر هم موجود باشد چشمگير نيست و افراد حتي در سطوح بالا بصورت انفرادي كار مي كنند با اينكه نظام ارزشي ما تاكيد فراوان بركار، نظم و انضباط به صورت گروهي و جمعي دارد و آيات و احاديث زيادي در اين زمينه وجود دارد كه متاسفانه اين ارزشها در طي ساليان متمادي و با توطئه هاي استعماري اعتبار و ارزش خود را از دست داده است علامه طباطبائي در مورد نقش عوامل اجتماعي و فرهنگي و علت عقب افتادگي جوامع اسلامي مي فرمايند:

«بيشتر دانشمندان شرقي ما داراي طرز تفكر اجتماعي نيستند، تفكر آنها تفكر فردي است ما شرقيها آنچه از خود مي فهميم اين است كه موجودي مستقل مي باشيم و هيچگونه رابطه اي كه استقلال وجودي ما را نقض كند بامحيط اطراف خود نداريم و اين طرز تفكر موجب مي شود كه ما جز جلب منفعت براي خود و دفع ضرر از خود نينديشيده و توجهي به غير خود نداشته باشيم» [7]

در حاليكه قرآن كريم ما را امت واحد ناميده است يعني افكار و انديشه ها داراي روح واحدي هستند.

ب: عامل مديريت

از آنجا كه در بهره وري محور انسان و كار انسان مي باشد لذا مديريت نقش اساسي پيدا مي كند، با توجه به تعاريف گذشته بهره وري بطور اعم تمام افراد انسان از جمله مدير را نيز در بر مي گيرد.

در تعريف مديريت گفته اند: عبارت است از علم و هنرمتشكل و هماهنگ كردن، رهبري و كنترل فعاليتهاي دسته جمعي براي نيل به اهداف مطلوب مي باشد.[8]

در اين راستا كشوري مي تواند در مسير بي انتهاي رشد گام بردارد كه مديراني آگاه و بصير و دلسوز و با انگيزه، استوار و قوي در برابر مشكلات، آرمان گرا و در عين حال واقع بين و آشنا با مهارت هاي مديريتي باشد.[9]

در صورت توجه به شايستگي ها و ضابطه، هم خود و هم ديگران و هم نظام مقدص جمهوري اسلامي بهره خواهند برد كه در مجموع رشد و توانايي در اداره كشور روند صعودي بخود خواهد گرفت و آيه « واعدوالهم مااستطعتم من قوه ....» مصداق عيني تري پيدا مي كند.

به اميد آنروز

والسلام- اصغر زاهدي تير